Jak sformalizować darowiznę i jakie podatki trzeba zapłacić od darowizny?

Zgodnie z art. 888 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Co do zasady, oświadczenie o darowiźnie winno mieć formę aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy nie przesądza jednak o nieważności tej czynności prawnej w sytuacji, gdy przyrzeczone świadczenie zostało już spełnione - darowizna może zatem zostać zawarta w formie ustnej, pisemnej, lub też nawet w sposób dorozumiany. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy jej przedmiotem jest własność lub użytkowanie wieczyste nieruchomości oraz prawa spółdzielcze do lokalu. Wówczas, pod rygorem nieważności, konieczna jest forma aktu notarialnego. 

Obowiązek zapłaty i wysokość podatku od darowizny zależy od kwoty nabytej darowizny oraz przynależności nabywcy do określonej grupy podatkowej. Podstawę opodatkowania stanowić tu będzie czysta wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych, a więc po potrąceniu długów i ciężarów, jeżeli wartość ta przekroczy określoną, wolną od podatku kwotę, inną dla każdej grupy podatkowej. Do pierwszej grupy podatkowej zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę oraz teściów. Drugą grupę stanowią zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowi rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych, do trzeciej zaś grupy zaliczyć należy innych nabywców. Kwota wolna od podatku wynosi odpowiednio dla I grupy 9.637 zł, 7.276 zł dla II grupy, 4.902 zł dla osób zaliczonych do III grupy podatkowej. W przypadku, gdy nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby ma miejsce więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw nabytych ostatnio dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od poprzednio opodatkowanych nabytych rzeczy i praw majątkowych. 

Należy pamiętać, iż zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn z dnia 28 lipca 1983 roku (Dz. U. 2009, Nr 93, poz. 768), od podatku od uzyskanej darowizny całkowicie zwolnione są osoby zaliczone do I grupy podatkowej, z wyłączeniem jednak zięcia, synowej oraz teściów, pod warunkiem, że zgłoszą one nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz udokumentują wartość nabytego majątku. W przeciwnym razie, osoby te będą podlegały obowiązkowi podatkowemu na równi z osobami należącymi do I grupy podatkowej, co oznacza konieczność zapłaty podatku od wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych przekraczających kwotę 9.637 zł. Zgłoszenie do urzędu skarbowego nie będzie musiało być jednak dokonane, gdy wartość majątku nie przekroczy wskazanej powyżej kwoty wolnej od podatku lub gdy nabycie nastąpiło na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. W tym drugim przypadku zgłoszenia dokona płatnik podatku, którym jest notariusz. 

Podatnicy obowiązani są złożyć zeznanie podatkowe właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku darowizny obowiązek ten powstaje - w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. W przypadku, gdy z uwagi na przedmiot darowizny, przepisy wymagają formy szczególnej dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia tych oświadczeń. 

Obowiązek złożenia zeznania podatkowego nie ciąży na osobie obdarowanej, gdy podatek zostanie pobrany przez notariusza. Obowiązek podatkowy powstanie wówczas z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego. 

Emilia Bartosiak 

prawnik 

Kancelaria Marek Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl