Zarząd sukcesyjny w jednoosobowej działalności gospodarczej

Jednym z założeń Pakietu „100 zmian dla firm” jest uchwalona 5 lipca 2018 roku ustawa z o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Głównym celem powyższego aktu prawnego jest zapewnienie płynnej kontynuacji jednoosobowej działalności gospodarczej, które stanowią przeważającą większość polskich przedsiębiorstw. Ustawodawca prezentuje rozwiązania, dzięki którym przedsiębiorstwo osoby fizycznej ma nie obrócić się w niebyt z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Ponadto wprowadzone przepisy mają chronić prawa osób trzecich, przede wszystkim kontrahentów, konsumentów czy pracowników. 

Zarządca sukcesyjny 

Nowe przepisy gwarantują przedsiębiorcy wpisanemu do CEIDG możliwość wyznaczenia zarządcy sukcesyjnego, który po jego śmierci będzie zajmował się prowadzeniem przedsiębiorstwa, aż do czasu załatwienia formalności spadkowych. Zarząd sukcesyjny może trwać co do zasady maksymalnie dwa lata, lecz w wyjątkowych przypadkach sąd może termin ten wydłużyć do lat pięciu. Powołanie zarządcy wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. 

W przypadku gdy przedsiębiorca nie wyznaczy zarządcy za życia, do powołania sukcesora uprawnieni będą również spadkobiercy przedsiębiorstwa albo małżonek, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Należy pamiętać, że prawo do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. W tym przypadku powołanie zarządcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego. 

Ustawa nie określa szczególnych wymagań jakie spełniać ma osoba obejmująca funkcję zarządcy sukcesyjnego, poza posiadaniem pełnej zdolności do czynności prawnych. Zarządcą nie może jednak zostać osoba wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Ustawodawca nie wymaga, by zarządca posiadał szczególne kwalifikacje i nie stawia żadnych dodatkowych warunków. Wynika stąd, że zarządca sukcesyjny może być ustanowiony w każdym przedsiębiorstwie niezależnie od posiadanych umiejętności. Nie wiadomo jednak do końca jak miałaby być prowadzona działalność, dla której wymagane są specjalne kwalifikacje, np. w przypadku śmierci adwokata czy lekarza. Wydaje się, że nie ma takiej możliwości, gdyż przepisy szczególne wyłączą w tym zakresie stosowanie przepisów ogólnych o sukcesji. Ustawodawca jednak wprost nie zajął się tym tematem.

W trakcie pełnienia zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwo będzie działać pod dotychczasową firmą przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku”. Warto zauważyć, że zawieszenie działalności gospodarczej nie uniemożliwia ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Niemożność ustanowienia zarządcy następuje jednak w sytuacji gdy zostanie ogłoszona upadłość przedsiębiorcy. 

Zarządca sukcesyjny będzie prowadził przedsiębiorstwo we własnym imieniu, lecz na rachunek następców prawnych przedsiębiorcy i ze skutkiem w ich majątku. Uprawniony będzie do czynności zwykłego zarządu. Czynności przekraczające ten zakres będą dokonywane za zgodą właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku ich braku konieczne będzie zezwolenie sądu. Zarządca na czas prowadzenia przedsiębiorstwa będzie mógł nadal korzystać z dotychczasowego NIP, dzięki czemu zachowana będzie ciągłość działalności oraz rozliczeń podatkowych. 

Zarządca nie jest uprawniony do uczestnictwa w zyskach i stratach, tak jak właściciele przedsiębiorstwa w spadku, jednak za wykonywanie określonych czynności przysługuje mu wynagrodzenie. Odpowiednie zastosowanie będą miały w tym przypadku przepisy Kodeksu cywilnego o zleceniu. 

Aspekt podatkowy 

Ustawa wprowadza zmiany polegające na przyznaniu podmiotowości prawnopodatkowej dla przedsiębiorstwa w spadku. Przedsiębiorstwo w spadku będzie traktowane jako osobny podatnik podatku VAT, podatku akcyzowego, podatku dochodowego, podatku tonażowego, podatku okrętowego oraz podatku od gier hazardowych. 

Co więcej, ustawa przewiduje zwolnienie z podatku od spadków i darowizn w przypadku nabycia przez zarządcę sukcesyjnego w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa lub udziału w nim. Warunkiem takiego zwolnienia będzie prowadzenie przedsiębiorstwa przez nabywcę przez okres co najmniej dwóch lat od dnia jego nabycia. 

Prawo pracy 

W zakresie zagadnień dotyczących prawa pracy przyjęto, że stosunki pracy zostaną zachowane, jeżeli zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z dniem śmierci przedsiębiorcy. W innym przypadku, jeżeli zarząd zostanie ustanowiony dopiero po pewnym czasie od otwarcia spadku, stosunki pracy wygasają w ciągu 30 dni od śmierci przedsiębiorcy. Pracownicy będą jednak mieli gwarancje pierwszeństwa w zatrudnieniu w przypadku ponownego zatrudnienia w tej samej grupie zawodowej. Zarządca będzie odpowiedzialny za czynności związane z zatrudnieniem, natomiast płatnikiem składek za ubezpieczenie społeczne będzie przedsiębiorstwo w spadku. 

Przepisy przejściowe 

Przepisy ustawy stosuje się, jeżeli śmierć przedsiębiorcy nastąpiła po dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie uchwalonej ustawy. Z kolei do umów, które zostały zawarte przez przedsiębiorcę przed dniem wejścia w życie ustawy należy stosować przepis ustawy dotyczącej kontynuacji umów zawartych przez przedsiębiorcę. Nowe regulacje stosuje się również do umów o pracę zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy. 

Katarzyna Pelczar

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Prowadzenie działaności gospodarczej innej niż wpisana w CEiDG

Jedną z form funkcjonowania podmiotu w obrocie gospodarczym i prowadzenia przedsiębiorstwa jest jednoosobowa działalność gospodarcza, którą stanowi zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: ustawa), zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. 

Podjęcie działalności przez przedsiębiorcę może odbyć się już tego samego dnia, którego doszło do złożenia przez niego wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (dalej: CEiDG). Jednakże, co istotne każda osoba może posiadać jedynie jeden wpis do CEiDG, zaś każdy kolejny wniosek o nowy wpis zgodnie z art. 27 ust 2 pkt 5 ustawy uznawany jest za niepoprawny. 

Składając wniosek o wpis do CEiDG, zawrzeć w nim należy zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy m. in. firmę, adres wykonywania działalności gospodarczej, adres do doręczeń oraz przedmiot prowadzonej działalności.  

Wskazanie przedmiotu działalności ma na celu określenie przez przedsiębiorcę rodzajów działalności przez niego prowadzonych. Chodzi o swego rodzaju zakwalifikowanie danej działalności do określonej grupy przedsiębiorców według charakteru świadczonych usług. Zatem rozpoczynając prowadzenie działalności gospodarczej, podmiot, wiedząc jakiego charakteru czynności będą wiązały się z jego przedsiębiorstwem, winien dopasować planowane pola działania do przedmiotów działalności przewidzianych w Polskiej Klasyfikacji Działalności, czyli tzw. PKD.  

Polska Klasyfikacja Działalności to umownie przyjęty i usystematyzowany zbiór działalności społeczno-gospodarczej, która realizowana jest przez podmioty gospodarcze. Obecnie obowiązującą jest PKD 2007, która zaczęła obowiązywać wraz z dniem 1 stycznia 2008 roku. Jest ona klasyfikacją złożoną z pięciu poziomów, tj. sekcji, działów, grup, klas oraz podklas, natomiast rodzaje działalności określane są jako przeważające, drugorzędne, pomocnicze.  

Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 8 ustawy przedsiębiorca, wnosząc o wpis do CEiDG, określa przedmioty działalności zgodnie z PKD, co oznacza, iż w ramach jednej działalności gospodarczej możliwe jest określenie więcej niż jednego przedmiotu działalności. Umożliwia to prowadzenie przedsiębiorstwa na wielu różnych polach gospodarczych oraz zapewnienie realizacji dla zasady swobody działalności gospodarczej, która stanowi fundament powszechnego obrotu.  

Nadto przedsiębiorca może podać kilka i do tego różnych przedmiotów działalności, o różnej charakterystyce, które planuje wykonywać w ramach swojej działalności gospodarczej. Jednakże nie oznacza to obowiązku działania na wszystkich tych wskazanych obszarach, gdyż może wystąpić sytuacja, w której przedsiębiorca nigdy nie podejmie się działalności w zakresie któregoś z rodzajów PKD.  

Oczywiście wraz ze złożeniem wniosku podmiot nie traci prawa do wykonywania działalności o innym rodzaju, gdyż w każdym momencie ma prawo do zaktualizowania dotychczasowego wpisu poprzez zmianę przedmiotu bądź przedmiotów działalności gospodarczej. Wniosek taki należy złożyć w terminie 7 dni od dnia zdarzenia wymagającego zmiany.
 

Anna Dudkiewicz
prawnik
Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy
Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Co to jest i do czego służy spółka celowa (SPV - special purpose vehicle)

Zakładanie spółek celowych jest częstym wymogiem banków w związku z udzielaniem kredytów. Spółka taka ma z reguły ograniczony zakres działalności, nie może się zajmować różnymi projektami, ma na celu rozgraniczenie przeprowadzenia danego projektu od innych projektów gospodarczych realizowanych przez przedsiębiorcę, tym samym ograniczając ryzyko finansowe dla przedsiębiorcy i dla banku. 

Najczęściej jest to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, wyposażona w kapitał i środki by wykonać konkretne zadanie gospodarcze, w większości o charakterze ograniczonym czasem, np. wybudowanie osiedla. Bywa także, że spółką celową jest spółka akcyjna. 

Oprócz ograniczenia ryzyka dla spółki matki czy innych spółek w grupie, ma ona zastosowanie dla ograniczenia ryzyka dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, gdyż wówczas co do zasady chroni majątek osobisty takiej osoby w razie bankructwa (z wyjątkami wynikającymi z pełnienia funkcji członka zarządu lub likwidatora SPV).

Oczywiście, żeby taka nowoutworzona z reguły spółka dostała kredyt, jej wspólnicy muszą mieć czystą historię kredytową oraz musi zapewnić istnienie realnych zabezpieczeń kredytu (na majątku swoim lub cudzym). 

Bardzo często spółki celowe są wykorzystywane też przez developerów. Celem jest też oczywiście wydzielenie danego projektu do oddzielnej spółki i ograniczenie w ten sposób w pewnym stopniu roszczeń z tytułu rękojmi i gwarancji, które wówczas mogą być zgłaszane tylko do takiej spółki, przy czym pozostałe spółki w grupie zajmują się innymi zadaniami i nie odpowiadają z oczywistych powodów za zobowiązania spółki budującej z tytułu roszczeń klientów. 

Z punktu widzenia banków udzielających kredytu istotna jest także możliwość zabezpieczenia się na prawach majątkowych i prawach korporacyjnych w spółkach celowych (np. zastaw na udziałach w formule zastawu rejestrowego czy finansowego, co znacznie ułatwia egzekucję). W przypadku braku spółki celowej takie zabezpieczenia na majątku przedsiębiorcy mogłyby de facto sparaliżować jego działalność. Inną sprawą pozostaje kwestia czy banki następczo chętnie egzekwują takie zabezpieczenia.

Jeśli jesteście Państwo zainteresowani przygotowaniem dla Państwa scenariusza prawnego ochrony przed ryzykami prawnymi w inwestycjach, założeniem spółki celowej czy kwestiami podatkowymi związanymi ze spółkami celowymi, zachęcamy do kontaktu. 

Aleksandra Dalecka

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl