Po co jest przedsądowe wezwanie do zapłaty?

Od dnia 3 maja 2012 r., tj. od momentu wejścia w życie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, z polskiego systemu prawa zostało zasadniczo usunięte obowiązkowe dla podmiotów obrotu wezwanie przedsądowe. Obecnie stosowanie wezwań do zapłaty przed wytoczeniem powództwa ma charakter zwyczajowy i wskazuje na stosowanie zasad współpracy zgodnych z dobrymi obyczajami.

Co prawda istnieją przepisy szczególne, które wymagają zastosowania wezwań przed wytoczeniem sporu sądowego, ale mają one zastosowanie w szczególnych stosunkach prawnych. Wówczas, o ile istnieje takie wymaganie prawne do wezwania, konieczne jest jego zastosowanie, bowiem w przypadku zaniechania obowiązku takie działanie będzie uważane za brak formalny. Przykładem stosunków, w których przepisy wskazują na obowiązek wezwania, jest ustawa o szczególnych zasadach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego i innych ustaw. W przypadku stwierdzenia przez konsumenta niezgodności towaru z umową, przepisy nakazują zgłoszenie tej okoliczności do sprzedawcy, który ma termin 14 – dniowy na odniesienie się do wezwania. Nadto w tym przypadku, o ile powyższy termin upłynie bezskutecznie, z wezwaniem związany jest dodatkowy skutek, tj. uznanie roszczenia przez sprzedawcę. Zatem wezwanie jest nie tylko wymagane przez przepisy prawa, ale również może wpływać na dalsze ukształtowanie stosunku prawnego stron. 

W zasadniczej większości sporów sądowych, w tym w sprawach pomiędzy przedsiębiorcami, nie ma aktualnie przymusu stosowania przed wytoczeniem powództwa wezwań do zapłaty. Jednak przesyłanie wezwań do zapłaty przed złożeniem pozwu świadczy o zachowywaniu dobrych obyczajów, w tym utartych zwyczajów, która to okoliczność ma znaczenie dla ochrony interesów stron sporu, w tym bardzo często strony żądającej. Wezwanie do zapłaty na etapie przedsądowym potwierdza bowiem podjęcie przez powoda działań celem dobrowolnego załatwienia sporu, jednak często może również wskazać przyszłemu powodowi braki jego argumentacji. Strona przeciwna może bowiem złożyć odpowiedź na wezwanie, w której powoła przyczynę braku zapłaty, co pozwala uchronić wzywającego przed wytoczeniem niezasadnego lub przedwczesnego powództwa, a tym samym w konsekwencji od przegrania sporu sądowego i poniesienia jego kosztów. 

Nadto najbardziej prozaicznym celem przesyłania wezwania do zapłaty jest załatwienie polubowne sprawy. 

Należy podkreślić, iż poza powyższymi funkcjami wezwania przedsądowego, w pewnych sytuacjach, z datą przesłania wezwania lub jego odbioru przez dłużnika wiąże się wystąpienie skutku materialnoprawnego, czyli możliwość oznaczenia daty wymagalności roszczenia, czego skutkiem jest kreowanie roszczenia odsetkowego o oznaczonej treści. Jak bowiem stanowi art. 455 Kodeksu cywilnego, o ile termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania. 

W praktyce Kancelarii wezwania przedsądowe są powszechnie stosowane w przypadku każdego planowanego powództwa zarówno o zapłatę, jak również innego rodzaju świadczenia. Zdarza się, że w wyniku wezwania do zapłaty spór zostaje rozwiązany na etapie przedsądowym, co ogranicza koszty sprawy. Ponadto wezwania czasami ujawniają brak aktualnych danych adresowych, co powoduje, iż jeszcze przed wytoczeniem powództwa podejmowane są działania celem ustalenia aktualnego adresu dłużnika. Również w sytuacjach, w których wezwania są kierowane do klientów Kancelarii, poddawane są analizie, a następnie w przypadku potwierdzenia ich zasadności dokonywane jest rozliczenie lub przesyłana jest odpowiedź z podaniem przyczyn braku realizacji świadczenia.

Paulina Adamczyk

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakich zabezpieczeń może dokonać komornik na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu w procesie o zapłatę?

Możliwość i sposób dokonania przez komornika zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, a takie w zasadzie dochodzone są w procesie sądowym o zapłatę, powinny szczegółowo wynikać z postanowienia sądowego o przyznaniu zabezpieczenia. Sąd w taki postanowieniu powinien jasno określić sposób zabezpieczenia, wskazując przy tym jakiej części majątku obowiązanego ono dotyczy. Katalog sposobów zabezpieczenia zawiera art. 747 Kodeksu postępowania cywilnego, a należą do nich: 

1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego; 

2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową; 

3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu; 

4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską; 

5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu; 

6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego. 

W związku z tym komornik może dokonać zabezpieczenia jedynie w sposób wyraźnie wskazany w postanowieniu. Przy czym uprawniony do zabezpieczenia może we wniosku wskazać więcej niż jeden proponowany sposób zabezpieczenia, zaś sąd powinien dokonać wyboru tego najwłaściwszego: „Wskazanie sposobu zabezpieczenia w sprawach dotyczących roszczeń pieniężnych polega na wymienieniu środka wskazanego w art. 747 i nast. k.p.c. Nie jest wykluczone wskazanie przez uprawnionego dwóch lub więcej sposobów zabezpieczenia w sposób alternatywny lub ewentualny. Wówczas sąd, kierując się treścią art. 730(1) § 3 k.p.c., powinien zastosować taki sposób, który uprawnionemu zapewni należytą ochronę, a jednocześnie nie obciąża obowiązanego ponad potrzebę.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 lutego 2012 roku, sygn. I ACz 196/12). 

Ponadto zabezpieczenie nie może obejmować rzeczy, wierzytelności i praw, z których egzekucja jest wyłączona. Należą do nich między innymi: przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu. 

Z doświadczenia Kancelarii wynika, że z perspektywy obowiązanego warto zwrócić uwagę na treść postanowienia o zabezpieczeniu, a szczególnie na określenie sposobu zaskarżenia. W naszej ocenie postanowienie w tym przedmiocie pozbawione tego elementu może zostać skutecznie zaskarżone. 

Artur Stosio 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Nowa ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Obecnie w parlamencie trwają prace nad projektem nowej ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Celem ustawodawcy jest zdyscyplinowanie poszczególnych stron transakcji handlowych, aby powstrzymały się one od narzucania kontrahentom w umowach nadmiernie długich terminów zapłaty. Projekt ten implementuje do krajowego systemu prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych („Dyrektywa”). Nowa ustawa zastąpi ustawę z dnia 12 czerwca 2003 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych („Dotychczasowa ustawa”), której rozwiązana według autorów projektu oraz Dyrektywy okazały się niewystarczające. 

Zgodnie z założeniami projektu ustalone w umowie terminy zapłaty w transakcjach handlowych nie powinny przekraczać 60 dni liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Zaś termin ten może być dłuższy jedynie pod warunkiem, że jego ustalenie nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym celem umowy lub zasadami współżycia społecznego oraz jest obiektywnie uzasadnione, biorąc pod uwagę właściwość towaru lub usługi. W przypadku określenia w umowie terminu płatności dłuższego niż 60 dni oraz gdy brak jest przesłanek do jego wydłużenia po upływie 60 dni przysługują odsetki w wysokości odpowiadającej odsetkom od zobowiązań podatkowych lub wyższe, jeśli takie zostały określone przez strony. 

W stosunku do Dotychczasowej ustawy nie ulegnie zmianie przepis, w myśl którego wierzyciel ma możliwość naliczenia odsetek ustawowych po upływie 30 dni od dnia spełnienia swojego świadczenia oraz doręczenia dłużnikowi rachunku lub faktury, gdy strony przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni. 

Jeszcze krótszy termin zapłaty proponowany jest w przypadku transakcji, w których dłużnikiem jest organ publiczny. W takim wypadku wynosi on 30 dni, zaś jego przedłużenie do 60 dni możliwe będzie pod warunkiem, że jest to obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy. Przy czym 60-dniowy termin będzie stosowany wobec podmiotów publicznych udzielających świadczeń zdrowotnych. 

Projekt przewiduje również maksymalny termin jaki strony mogą przewidzieć na zbadanie towaru lub usługi celem potwierdzenia ich zgodności z umową, który nie może przekraczać 30 dni, a także nie może być sprzeczny ze społeczno-gospodarczym celem umowy lub zasadami współżycia społecznego oraz powinien być obiektywnie uzasadniony. 

Ustawodawca szykuje również nowe rozwiązanie, dzięki któremu wierzyciel otrzyma zwrot kosztów, które poniósł przy dochodzeniu należnej mu od dłużnika należności w ryczałtowej wysokości odpowiadającej kwocie 40 Euro. Rekompensata ta będzie przysługiwać wierzycielowi od momentu nabycia uprawnienia do odsetek za opóźnienie w płatnościach, bez konieczności odrębnego wezwania do jej zapłaty. Zaś jeśli koszty odzyskania należności przekroczą kwotę ryczałtowej rekompensaty, wierzyciel będzie mógł wystąpić na drogę sądową, aby uzyskać zwrot wszelkich wydatków związanych z odzyskaniem należności, w tym kosztów sądowych. 

Nowa regulacja obejmie również przedsiębiorców z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej. Natomiast jej wejście w życie nastąpi w ciągu 30 dni od jej ogłoszenia, a do transakcji handlowych zawartych przed dniem jej wejścia w życie zastosowanie znajdą przepisy Dotychczasowej ustawy. 

Artur Stosio 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Od kiedy należą się odsetki ustawowe?

Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Odsetki ustawowe są formą zabezpieczenia wierzyciela przed negatywnymi skutkami opóźnienia w zapłacie zobowiązania pieniężnego dłużnika. Stanowią swoistą rekompensatę dla wierzyciela za wydłużony okres spłaty długu. 

Odsetki ustawowe naliczane są od dnia kolejnego po upływie terminu spełnienia świadczenia. Jak bowiem stanowi art. 481 Kodeksu cywilnego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Prawo do żądania odsetek od niespełnionego w terminie świadczenia jest więc niezależne od szkody powstałej po stronie wierzyciela. Wskazać jednak należy, iż prawo do żądania odsetek jest uprawnieniem wierzyciela, a nie jego obowiązkiem, może on zatem odstąpić od żądania zapłaty odsetek. 

W przypadku, gdy świadczenie jest już wymagalne i nie zostało spełnione przez dłużnika wierzyciel ma prawo do naliczania odsetek. O ile strony nie zastrzegły odsetek umownych, należą się wierzycielowi odsetki ustawowe. 

Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. 

Wymagalność danego roszczenia wynika najczęściej z treści stosunku zobowiązaniowego, który stanowi podstawę danego świadczenia. W przypadku, gdy termin wymagalności świadczenia nie jest określony przez strony ani nie wynika z istoty zobowiązania, na podstawie art. 455 Kodeksu cywilnego świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Wówczas odsetki należne są wierzycielowi od momentu doręczenia dłużnikowi wezwania, które pozostało bezskuteczne. Wyjątkiem dla żądania odsetek od daty wymagalności jest przepis art. 891 § 2 Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż jeżeli darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia powództwa. 

Obecnie odsetki ustawowe wynoszą 13 % w skali roku, wysokość odsetek ustawowych określa obecnie Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych. Należy zawsze sprawdzić aktualność wysokości tych odsetek, gdyż ulegają one zmianom.

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Czy w sprawie o zapłatę muszę pozywać przed sąd dłużnika?

Zasadą jest, iż właściwym miejscowo sądem w sprawach o zapłatę jest sąd miejsca zamieszkania dłużnika w przypadku osób fizycznych lub sąd siedziby w przypadku osób prawnych (art. 27 i 30 Kodeksu postępowania cywilnego). O ile natomiast pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce to właściwość oznacza się według miejsca pobytu, a jeżeli nie jest ono znane według ostatniego znanego miejsca zamieszkania. Powództwa wobec Skarbu Państwa powinny być kierowane zgodnie z siedzibą jednostek organizacyjnych reprezentujących interesy Skarbu Państwa w danej sprawie. 

Do wyjątków od powyższych zasad w pierwszej kolejności należy wskazać możliwość oznaczenia sądu właściwego na podstawie umowy stron lub klauzuli umownej. W przypadkach bowiem, w których nie jest zastrzeżona właściwość wyłączna (art. 38 – 42 Kodeksu postępowania cywilnego), strony mogą się umówić na podanie sporu przed określony sąd powszechny lub sąd polubowny. Sąd wybrany przez strony staje się wówczas wyłącznie właściwy. Jednak podkreślić należy, iż zarzut niewłaściwości sądu powinien zostać podniesiony przed wdaniem się w spór, tj. przed zajęciem merytorycznego stanowiska w sprawie (art. 46 i 202 Kodeksu postępowania cywilnego). 

Ponadto ustawodawca wprowadził liczne przepisy wskazujące na możliwość zamienną wytoczenia powództwa przed sąd właściwości ogólnej lub sąd wybrany zgodnie z przepisami art. 31 – 37¹ Kodeksu postępowania cywilnego. Roszczenia, dla których ustawodawca dopuszcza wytoczenie powództwa zgodnie z zasadami właściwości przemiennej dotyczą głównie spraw o zapłatę. 

Ponadto pewne ułatwienie istnieje tez w sprawach alimentacyjnych. Jak stanowi art. 32 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Sądem właściwym będzie zatem sąd podmiotu, od którego dochodzone jest roszczenie alimentacyjne, jak również może to być sąd właściwy dla powoda. 

Powództwo przeciwko przedsiębiorcy zasadniczo wytacza się przed sąd właściwy do miejsca położenia jego siedziby, jednak, o ile dany przedsiębiorca posiada oddziały lub zakład główny na podstawie art. 33 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo można wytoczyć przed sąd miejsca ich położenia. 

Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem (art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego). Wskazać należy, iż również przepisy prawa materialnego często wskazują na miejsce wykonania danego świadczenia, wówczas określenie miejsca wykonania umowy jest uzależnione od postanowień materialno – prawnych. Dług pieniężny ma na przykład zgodnie z treścią art. 454 Kodeksu cywilnego charakter oddawczy, a zatem miejscem jego spełnienia będzie miejsce zamieszkania lub siedziba wierzyciela. Ponadto strony bardzo często wskazują, iż wszelkie świadczenia będą spełniane na oznaczone konto bankowe danego banku lub oddziału, co ujawniane jest na fakturach, wówczas miejscem wykonania świadczenia będzie sąd siedziby wskazanego banku. 

Również w przypadku roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych ustawodawca dopuścił możliwość wytoczenia powództwa przed sąd właściwości ogólnej lub przed sąd, w okręgu którego nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę. 

Również powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości (art. 37 Kodeksu postępowania cywilnego). 

Nie każda sprawa o zapłatę musi zatem zostać wytoczona przed sąd miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika. Przepisy procedury cywilnej bowiem dają podstawy do skierowania sprawy do innego sądu, zgodnie z zasadami wskazanymi powyżej, który często może być o wiele bardziej korzystne rozwiązanie dla powoda. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jak dochodzić roszczeń od spółki w likwidacji?

Określenie „spółka w likwidacji” dotyczy podmiotu prawa cywilnego, który został uchwałą wspólników lub decyzją sądu postawiony w stan likwidacji, zgodnie z odpowiednimi przepisami Kodeksu spółek handlowych. 

Zgodnie z art. 282 Kodeksu spółek handlowych likwidatorzy spółki są zobowiązani do zakończenia bieżących spraw spółki oraz uregulowania zobowiązań spółki wobec wierzycieli. Celem uregulowania zobowiązań spółki, likwidatorzy są zobowiązani do ogłoszenia o likwidacji spółki oraz wezwania wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności w oznaczonym terminie 3 miesięcy od dnia publikacji ogłoszenia. 

Wierzyciele wówczas w wyznaczonym terminie powinni pisemnie zgłosić swoją wierzytelność do likwidatora, wskazując jej wysokość oraz podstawy. Po upływie terminu na dokonywanie zgłoszeń likwidatorzy spółki powinni dokonać podziału majątku, poprzez zaspokojenie wierzycieli, a następnie podział pozostałych aktywów pomiędzy wspólników. Wskazać należy, iż wierzytelności znane likwidatorom, wierzytelności sporne oraz niewymagalne powinny zostać zabezpieczone poprzez złożenie koniecznej sumy do depozytu sądowego. (art. 285 Kodeksu spółek handlowych). 

Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Wierzyciele spółki, którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie ani nie byli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze niepodzielonego. Wskazać jednak należy, iż wspólnicy spółki, którzy otrzymali majątek spółki w dobrej wierze, nie są zobowiązani do zaspokojenia wierzycieli. 

Podkreślić należy, iż zgłoszenie wierzytelności nie gwarantuje, iż wierzytelność zostanie uznana przez likwidatora, bowiem przepisy nie przewidują żadnego trybu kontroli zasadności decyzji likwidatora oraz nie ma żadnych sankcji dla likwidatora, który niezasadnie odmówił uznania wierzytelności. Ewentualnie pozostaje tylko możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od likwidatora po zakończeniu likwidacji. 

Oprócz zgłoszenia wierzytelności w trybie likwidacyjnym, nie ma żadnych prawnych przeszkód do pozwania spółki w likwidacji i prowadzenie procesu sądowego. Oczywiście nawet korzystny wyrok nie daje pewności skutecznej egzekucji, jednak pozwala na uzyskanie tytułu wykonawczego oraz w razie bezskuteczności egzekucji dochodzenia roszczenia od członków zarządu spółki lub likwidatora na podstawie art. 299 Kodeksu spółek handlowych. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Jak odzyskać użyczoną rzecz?

Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu na bezpłatne używanie rzeczy przez czas oznaczony lub czas nieoznaczony. 

Umowa użyczenia rzeczy zawarta na czas oznaczony wygasa po upływie wskazanego terminu. Po zakończeniu trwania stosunku umownego biorący do używania jest zobowiązany do zwrotu rzeczy użyczającemu w stanie niepogorszonym, jednak biorący nie ponosi odpowiedzialności za normalne następstwa prawidłowego używania rzeczy. O ile rzecz znajduje się u osoby trzeciej obowiązek wydania zwrotu rzeczy ciąży na tej osobie. 

W przypadku natomiast zawarcia umowy użyczenia na czas nieoznaczony, zgodnie z art. 715 Kodeksu cywilnego, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie lub upłynął czas, w którym taki użytek mógł uczynić. 

Ponadto przypadki zakończenia umowy użyczenia, nawet zawartej na czas nieoznaczony, zostały bardzo szeroko określone w art. 716 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią użyczający może żądać zwrotu rzeczy, o ile: biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową lub przeznaczeniem rzeczy, powierza rzecz osobie trzeciej bez stosownego upoważnienia umownego lub wymuszonego okolicznościami albo w sytuacji, w której rzecz staje się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy. Katalog przyczyn żądania natychmiastowego zwrotu rzeczy został zatem określony bardzo szeroko. Norma art. 716 Kodeksu cywilnego jako bezwzględnie obowiązująca nie może być modyfikowana przez umowę stron (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 kwietnia 2007 roku, I ACa 156/07). 

Brak dobrowolnego zwrotu rzeczy powoduje, iż użyczający może wystąpić z pozwem do sądu o wydanie rzeczy. Wówczas to sąd nakaże w oznaczonym terminie wydanie rzeczy. Bark spełnienia przez biorącego orzeczenia sądu, daje podstawy dla użyczającego do wszczęcia postępowania egzekucyjnego zgodnie z treścią orzeczenia. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Czy można dochodzić wierzytelności przedawnionej?

Okoliczność czy dane roszczenie jest przedawnione podlega badaniu w oparciu o przepisy prawa cywilnego materialnego. Zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego, roszczenia majątkowe ze stosunków cywilnoprawnych ulegają przedawnieniu z upływem lat 10, natomiast roszczenie ze stosunków gospodarczych oraz o świadczenia okresowe z upływem lat 3. Termin przedawnienia liczy się od wymagalności świadczenia, czyli od momentu, w którym wierzyciel może żądać przymusowego jego spełnienia z uwagi na upływ terminu płatności lub wykonania. Przez przymusowe spełnienie świadczenia rozumiemy wyegzekwowanie go przez komornika po uprzednim uzyskaniu tzw. tytułu wykonawczego, którym najczęściej jest wyrok przeciwko dłużnikowi. 

Podkreślić należy, iż terminy oznaczone powyżej nie mogą być zmieniane i wydłużane umową stron. Jedynie ustawa może wskazywać na inny termin przedawnienia oznaczonego świadczenia, np. w przypadku niektórych rodzajów umów, odszkodowań itd. 

Wierzytelność, co do której upłynął termin przedawnienia, staje się zobowiązaniem naturalnym. Od zaspokojenia zobowiązania naturalnego dłużnik może się zwolnić poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia świadczenia, jednak, w przypadku, gdy roszczenie zostanie spełnione, dłużnik nie może żądać jego zwrotu z uwagi na przedawnienie świadczenia. Dłużnik może również zrzec się zarzutu przedawnienia. Możliwe to jest jednak dopiero po upływie terminu przedawnienia. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu przedawnienia roszczenia jest nieważne (art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego). 

Nie ma jednak żadnych proceduralnych przeszkód dla dochodzenia roszczenia, które jest przedawnione. Wytaczając jednak powództwo w zakresie wierzytelności, która uległa przedawnieniu, powód ponosi ryzyko oddalenia powództwa, o ile pozwany podniesie w toku postępowania zarzut przedawnienia, który okaże się skuteczny. Ryzykiem dla powoda, który dochodzi wierzytelności przedawnionej jest zatem utrata kosztów poniesionych w związku z wytoczeniem powództwa, jak również konieczność zwrotu kosztów pozwanemu, który poprzez podniesienie skutecznego zarzutu przedawnienia wygra proces. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Co jest potrzebne do wszczęcia egzekucji?

Czynności przygotowawcze przed wszczęciem egzekucji można podzielić na dwie kategorie: czynności istotne z punktu prawnego oraz czynności faktyczne. 

Do pierwszej grupy czynności należy zaliczyć wszystkie niezbędne czynności wierzyciela, które pozwolą na wszczęcie egzekucji. Zgodnie z art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego podstawą wszczęcia egzekucji jest tytuł wykonawczy, tj. tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Aby zatem skutecznie wszcząć egzekucję należy w pierwszej kolejności wystąpić do sądu o nadanie na wyrok, nakaz zapłaty, ugodę lub akt notarialny klauzuli wykonalności. Klauzula jest wydawana na wniosek w terminie 3 dni od złożenia wniosku w drodze postanowienia. Wniosek podlega opłacie w wysokości 6 zł za każdą stronę tytułu wykonawczego. Jedynie nakaz zapłaty wydany w postępowaniu elektronicznym oraz tytuł egzekucyjny wydany w sprawie wszczętej z urzędu są zaopatrywane w klauzulę wykonalności z urzędu po uprawomocnieniu się orzeczenia (art. 782 Kodeksu postępowania cywilnego). Należy podkreślić, iż do wniosku o wszczęcie egzekucji niezbędne jest załączenie oryginału tytułu wykonawczego. 

Kolejną czynnością prawnie istotną przed wszczęciem egzekucji jest ustalenie właściwego komornika. Właściwość komornicza jest ustalana na ogólnych zasadach, zatem komornikiem właściwym jest komornik miejsca zamieszkania dłużnika lub w przypadku egzekucji z nieruchomości komornik działający przy sądzie miejsca położenia nieruchomości. Wskazać należy również, iż ustawa o egzekucji i komornikach sądowych dopuszcza możliwość wyboru komornika, niezależnie od właściwości ogólnej, wówczas jednak zgodnie z art. 8 ust. 5 w/w ustawy wierzyciel we wniosku jest zobowiązany do zawarcia oświadczenia o wyborze komornika. 

Do drugiej grupy czynności zaliczyć należy te, które mają wpływ na skuteczne wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego, jednak nie są wymagane przez przepisy prawa, ale ich przeprowadzenie daje większe prawdopodobieństwo skuteczności egzekucji. 

Do czynności faktycznych w pierwszej kolejności należy zaliczyć ustalenie aktualnego miejsca zamieszkania dłużnika, bowiem we wniosku o wszczęcie egzekucji niezbędne jest wskazanie adresu dłużnika i to adresu właściwego. W przypadku dłużników przedsiębiorców ustalenie adresu jest o tyle prostsze, iż powinien on być ujawniony w rejestrach, które korzystają z domniemania prawdziwości danych w nich zawartych. Celem sprawdzenia ustalonego adresu dłużnika zasadne jest skierowanie do niego wezwania do wykonania świadczenia wraz ze wskazaniem tytułu wykonawczego, na podstawie którego żądamy spełnienia świadczenia. Obecnie procedura ta może mieć znaczenie, bowiem bezskuteczne wezwanie przedegzekucyjne do spełnienia świadczenia, jest podstawą do złożenia wniosku o wyjawienie majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji, co może mieć znaczenie, o ile dłużnik próbuje ukryć swój majątek (art. 913 § 2 pkt. 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Ponadto takie wezwanie weryfikuje aktualność adresu dłużnika. 

Zasadnym dla wyniku egzekucji jest również ustalenie określonych składników majątku dłużnika, które wierzyciel może od razu we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wskazać komornikowi. O ile strony łączyła współpraca, bardzo istotnym elementem może być ustalenie numeru rachunku bankowego dłużnika, bowiem jego wskazanie przyśpieszy egzekucję, a nawet może w dużej mierze wpłynąć na jej skuteczność. 

Wskazać także należy, iż postępowanie egzekucyjne wiąże się z określonymi wydatkami, do których pokrycia tymczasowo zobowiązany jest wierzyciel. Do wydatków należy zaliczyć wszelkie zapytania celem ustalenia składników majątkowych dłużnika oraz opłatę za poszukiwanie majątku, o ile działania ustalające i informacyjne nie wskazały majątku dłużnika. Wydatki te nie są wysokie, jedynie w przypadku wniosku o wszczęcie egzekucji z nieruchomości ich wysokość jest znaczna. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Kiedy trzeba zapłacić za dług małżonka?

Konieczność zapłaty za długi małżonka jest zależna przede wszystkim od tego kiedy dane zobowiązanie zostało zaciągnięte oraz od tego czy małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. Należy bowiem odróżnić zasady odpowiedzialności za długi małżonka zaciągnięte przed 20 stycznia 2005 roku, od zobowiązań zawartych po tej dacie. 

W przypadku długów zaciągniętych przed 20 stycznia 2005 roku, tj. przed nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, współmałżonek w pełni odpowiada za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego małżonka. Nie ma zatem wymogu zgody drugiego małżonka na zawarcie zobowiązania celem możliwości przypisania jemu odpowiedzialności oraz obowiązku spłaty długów. 

Nowelizacja przepisów, w tym art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadziła zasadę ochrony drugiego małżonka i rodziny. Możliwość pociągnięcia małżonka za zobowiązania męża lub żony obecnie istnieje tylko wówczas, gdy została wyrażona zgoda na zawarcie zobowiązania - wówczas wierzyciel ma prawo żądać spłaty zadłużenia od obojga małżonków. Może zatem, w myśl art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego, wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności na prawomocne orzeczenie także przeciw małżonkowi dłużnika. 

O ile natomiast współmałżonek nie wyraził zgody na zobowiązanie zaciągnięte po dniu 20 stycznia 2005 roku, to wówczas wierzyciel ma prawo dochodzić zapłaty jedynie z majątku osobistego, wynagrodzenia za pracę oraz z tytułu dochodów z innych źródeł zarobkowych oraz z wynagrodzenia uzyskanego z tytułu praw autorskich i pokrewnych dłużnika. Taki zakres egzekwowania długu właściwy jest również dla zobowiązań z deliktu oraz zobowiązań niewynikających z czynności prawnych. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Nieodebranie korespondencji sądowej

Nie odebrałem poczty w procesie sądowym i zapadł dla mnie niekorzystny wyrok. Czy mogę jakoś mu się przeciwstawić na etapie egzekucji?

Należy zdawać sobie sprawę, że unikanie odbierania korespondencji z sądu, nie uniemożliwia prowadzenia postępowania sądowego z naszym udziałem. Korespondencja z sądu jest doręczana na wskazany adres zamieszkania danej osoby. Gdy doręczający nie zastanie adresata w domu, wówczas przesyłka pozostawiana jest w placówce pocztowej, a adresata zawiadamia się o obowiązku jej odebrania w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia w skrzynce pocztowej lub w drzwiach mieszkania. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, zawiadomienie jest ponawiane. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma lub nie podejmuje przesyłki pozostawionej w urzędzie pocztowym, wówczas doręczenie uważa się za dokonane i do sądu zwraca się pismo ze stosowną adnotacją. Uczestnicy postępowania sądowego mają ponadto obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania, a w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że sądowi znany jest nowy adres danej osoby. O wspomnianym obowiązku i skutkach jego niedopełnienia sąd powinien pouczyć stronę przy pierwszym doręczeniu. Jeżeli zatem sąd dokonywał doręczeń w sposób prawidłowy, to osoba wobec której zapadł niekorzystny wyrok, nie może jako zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym wskazywać, iż nie wiedziała o toczącym się postępowaniu. 

Możliwa jest jednak taka sytuacja, że osoba inicjująca postępowanie nie znała naszego aktualnego adresu, a mimo to sąd dokonywał doręczeń na ten adres. Wówczas, nawet na etapie postępowania egzekucyjnego, możemy żądać wznowienia postępowania sądowego, powołując się na fakt, że zostaliśmy pozbawieni możliwości działania w procesie. W takim przypadku skargę o wznowienie wnosi się w terminie 3-miesięcznym od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o wydanym w sprawie wyroku.

Warto też wskazać, że uprawomocnienie się wyroku i skierowanie sprawy do postępowania egzekucyjnego, nie pozbawia osoby, przeciwko której toczy się postępowanie egzekucyjne możliwości obrony. Na etapie postępowania egzekucyjnego dłużnik może wystąpić z tzw. powództwem przeciwegzekucyjnym. Przesłanki do wystąpienia w takim powództwem zostały ściśle określone w kodeksie postępowania cywilnego i w celu stwierdzenia dopuszczalności takiego powództwa, konieczna jest analiza stanu faktycznego danej sprawy. 

Gabriela Waraszkiewicz

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Zabezpieczenie roszczenia w postępowaniu gospodarczym - kiedy może działać komornik?

Skierowanie wniosku do komornika o zabezpieczenie roszczenia w postępowaniu gospodarczym możliwe jest w trzech sytuacjach. Wystąpienie którejkolwiek z nich powoduje możliwość zabezpieczenia roszczenia przez komornika, o ile roszczenie nadaje się do egzekucji. 

Najbardziej typowym i właściwym jedynie dla postępowania gospodarczego jest wystąpienie o zabezpieczenia roszczenia na podstawie art. 479(19a) Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z treścią powołanego przepisu tytułem zabezpieczenia roszczenia w postępowaniu gospodarczym bez konieczności nadawania mu klauzuli wykonalności jest wyrok sądu I instancji. Kwota zasądzona wyrokiem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika do depozytu sądowego wystarczy do zabezpieczenia. Jeżeli wyrok zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu. Przepis ten nadal ma zastosowanie do spraw wszczętych przed dniem 3 maja 2012 roku.

Kolejnym przypadek, kiedy wierzyciel może wystąpić do komornika z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia wynika z art. 492 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, iż tytułem zabezpieczenia bez nadawania klauzuli wykonalności jest nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym. Kwota zasądzona nakazem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika do depozytu sądowego wystarczy do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu. Ponadto nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu. 

Zarówno w przypadku nakazu zapłaty, jak również wyroku sądu I instancji, wierzyciel jest zobowiązany do wskazania sposobu i zakresu zabezpieczenia roszczenia we wniosku o zabezpieczenia roszczenia kierowanym do komornika. 

Ponadto jest możliwe również w postępowaniu gospodarczym uzyskanie przez wierzyciela postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia w oparciu o art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia można wówczas zgłosić przed wytoczeniem powództwa, jak również w jego toku. Wówczas, w przypadku udzielenia zabezpieczenia przez sąd, zgodnie z art. 743 Kodeksu postępowania cywilnego, postanowienie takie podlega wykonaniu zgodnie z przepisami dotyczącymi egzekucji i jest wykonywane przez komornika.

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakie roszczenia się przedawniają?

Przedawnienie roszczenia nie powoduje jego wygaśnięcia, ale powstanie tzw. zobowiązania naturalnego, które nie może być skutecznie dochodzone przed sądem po podniesieniu przez dłużnika zarzutu przedawnienia. Podkreślić należy, że dłużnik może zrzec się zarzutu przedawnienie, jednak nie może tego uczynić przed upływem terminów przedawnienia. Ponadto wskazać należy, że o ile zobowiązanie zostanie spełnione przez dłużnika pomimo upływu terminu przedawnienia, nie może on żądać jego zwrotu. 

Zgodnie z art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego przedawnieniu podlegają jedynie roszczenia majątkowe, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Aby zatem ustalić czy dane zobowiązanie podlega przedawnieniu należy wskazać czy dane roszczenie ma charakter majątkowy oraz czy przepisy prawa nie wyłączają jego przedawnienia. Podkreślić bowiem należy, że zdarza się, że pomimo, iż roszczenie ma charakter majątkowy, to jednak nie podlega ono przedawnieniu. Przykładowo takim roszczeniami są: roszczenie z zakresu zniesienia współwłasności (art. 220 Kodeksu cywilnego), roszczenia o wydanie nieruchomości (art. 223 Kodeksu cywilnego) lub szkoda jądrowa (art. 105 ust. 1 Prawa atomowego z dnia 29 listopada 2000 roku). 

Roszczenie majątkowe należy rozumieć jako cywilnoprawne prawo podmiotowe wierzyciela powiązane z jego sferą majątkową. Roszczenie takie zatem musi wynikać ze stosunku cywilnoprawnego oraz dotyczyć sfery majątkowej. Niekoniecznie muszą to być jednak roszczenia o zapłatę pieniędzy. Roszczenie majątkowe uwarunkowane jest celem i interesem majątkowym danej osoby i zmierza do zaspokojenia przedmiotowego interesu. Roszczenia majątkowe zatem to wszelkie roszczenia o charakterze cywilnoprawnym, które są wymierne majątkowe. Bardzo często roszczenie majątkowe wynika z roszczeń o charakterze niemajątkowym osobistym, jak na przykład roszczenia majątkowe z ochrony dóbr osobistych. Roszczenia podlegające przedawnieniu to zatem roszczenia posiadające wymiar majątkowy, które posiadają podstawę i kształtują interesy majątkowe wierzyciela, a nie jego sytuację prawno - osobową. 

Podkreślić należy, że problematyka, które roszczenia należy uznawać za majątkowe, a tym samym stosować do nich przepisy o przedawnieniu, jest również przedmiotem zainteresowania orzecznictwa sądowego. Bardzo często to właśnie judykatura dokonuje ukształtowania charakteru danego roszczenia poprzez nadanie lub odebranie mu przymiotu roszczenia majątkowego. Sąd Najwyższy przykładowo wykluczył z zakresu roszczeń majątkowych zasadniczo roszczenia o ustalenie, czego skutkiem jest brak zastosowania do nich przepisów o przedawnieniu, Sąd uznał bowiem, że przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia zmierzające do zaspokojenia osoby uprawnionej, a nie ustalenia jej praw (wyrok z dnia 12 lutego 2002 roku, w sprawie I CKN 527/00). Ponadto Sąd Najwyższy wskazuje, iż roszczenia pracownika w przedmiocie otrzymywania niższej emerytury z tytułu wadliwie wystawionego świadectwa pracy ulega przedawnieniu w oparciu o art. 291 Kodeksu pracy, a nie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 maja 2011 roku, I PK 127/10). 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Czy odpowiem za długi małżonka?

Małżonek może w pewnych sytuacjach odpowiadać za zobowiązania współmałżonka. Jak stanowi bowiem art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, o ile małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, to wówczas wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego. 

Jeżeli natomiast małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego np. deliktu, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich lub pokrewnych, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i pokrewnych. 

W przypadku, kiedy małżonek wyraził zgodę na zaciągniecie przez męża lub żonę zobowiązania, które następnie nie zostało wypełnione i zostało zasądzone orzeczeniem sądu, na mocy art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego wierzyciel ma prawo wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności wobec małżonka dłużnika, co umożliwi prowadzenie wierzycielowi egzekucji z majątku wspólnego małżonków. Tylko taki tytuł wykonawczy z nadaną klauzulą wobec małżonka pozwala na skierowanie egzekucji do majątku wspólnego. Podkreślić jednak należy, że nadanie klauzuli przeciw współmałżonkowi nie powoduje, iż staje się on dłużnikiem wierzyciela w znaczeniu przepisów prawa cywilnego, jest jedynie podmiotem, wobec którego można prowadzić egzekucję. Potwierdza to również orzecznictwo. I tak, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2010 roku w sprawie IV CSK 141/10 stwierdził, iż: „Małżonek dłużnika niebędący dłużnikiem osobistym odpowiada z majątku wspólnego, na podstawie przepisów art. 41 k.r.o. Taki małżonek nie staje się dłużnikiem w znaczeniu prawa materialnego także z chwilą nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c. Staje się on z tą chwilą tzw. dłużnikiem egzekwowanym, w konsekwencji czego przysługuje mu obrona przy pomocy środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, w szczególności w postaci wniesienia powództwa opozycyjnego (art. 840 k.p.c.) oraz o umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.c.). 

Powyższa regulacja dotyczy jedynie długów zaciągniętych po 20 stycznia 2005 roku, wówczas bowiem nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zwiększyła ochronę współmałżonka i rodziny przed lekkomyślnym zaciąganiem zobowiązań przez drugiego małżonka. Do nowelizacji ustawy małżonek odpowiadał za długi współmałżonka majątkiem wspólnym nawet jeśli wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania, chyba, że pomiędzy małżonkami została zawarta umowa majątkowa tzw. intercyza, która była wiadoma wierzycielowi. Istniały także pewne szczególe możliwości zwolnienia z tej odpowiedzialności przez sąd. Obecnie, gdy małżonek bez pisemnej zgody drugiego zaciąga np. pożyczkę, osoba pożyczająca pieniądze nie może się domagać spłaty z majątku wspólnego. Jednak długi, które zostały zaciągnięte przed 20 stycznia 2005 roku, czyli przed nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, podlegają starym przepisom, co oznacza, że za długi jednego ze współmałżonków odpowiada się co do zasady nie tylko majątkiem własnym dłużnika, ale także majątkiem wspólnym małżonków. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Czy można egzekwować przez komornika świadczenie, które dłużnik płaci nam dobrowolnie?

Do wszczęcia egzekucji niezbędny jest tytuł wykonawczy opatrzony klauzulą wykonalności, zatem o ile wierzyciel posiada tytuł wykonawczy to zawsze może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Tytułem wykonawczym może być wyrok, akt notarialny lub ugoda, o ile została im nadana klauzula wykonalności. 

Czasem zdarza się, że pomimo istnienia tytułu wykonawczego, nie ma potrzeby wszczynania egzekucji, bowiem dłużnik dobrowolnie spłaca zadłużenie lub strony zawierają stosowną ugodę w przedmiocie ratalnego wykonania zobowiązania, która jest w pełni przez dłużnika respektowana. 

Jeżeli wówczas mimo wszystko wierzyciel skieruje sprawę do komornika, to działanie takie, jako wyraz złej woli wierzyciela, nie powinno doprowadzić do tego, że dłużnik zostanie niesłusznie obciążony kosztami postępowania komorniczego, które w zależności od wysokości roszczenia, mogą być niebagatelne. Koszty zasadniczo w postępowaniu egzekucyjny obciążają dłużnika, jednak w przypadku, gdy dłużnik nie dał podstaw do wytoczenia egzekucji, niezasadne byłoby obciążanie go kosztami, bowiem to przedwczesne działanie wierzyciela doprowadziło do ich powstania. Również Sąd Najwyższy podkreśla, że o ile wierzyciel swoim przedwczesnym działaniem wytacza egzekucję pomimo dobrowolnej regulacji świadczenia przez dłużnika, to wówczas dłużnikowi należy się zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego. W uchwale Sądu Najwyższego, Sąd stwierdził, że „dłużnik przeciwko któremu wszczęta została egzekucja alimentów, mimo że dobrowolnie zaspokajał alimenty w terminie i wysokości określonej w tytule wykonawczym, może skutecznie - stosownie do okoliczności - w drodze skargi kwestionować czynności komornika w zakresie obciążenia go kosztami egzekucyjnymi (art. 767, 770 k.p.c.).” (uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 27 listopada 1986 r., III CZP 40/86). Potwierdza to także postanowienie z dnia 9 września 1987 r., III CRN 233/87 którego teza wskazuje, iż „Wierzyciel, który bez potrzeby powoduje wszczęcie egzekucji, gdy dłużnik z tytułem wykonawczym dobrowolnie świadczy alimenty w wymaganej wysokości i ustalonym terminie, sam powinien ponieść wywołane tym postępowaniem koszty egzekucyjne, przysługujące organowi egzekucyjnemu.” 

W przypadku zatem wytoczenia przez wierzyciela postępowania egzekucyjnego, o ile dłużnik spełnia dobrowolnie swoje zobowiązanie okresowe zgodnie z tytułem wykonawczym lub ugodą, dłużnik ma prawo bronić się poprzez wniesienie skargi na czynności komornika i wskazanie braku podstaw do obciążania go kosztami egzekucyjnymi. 

Ponadto w sytuacji, w której dłużnik spełnił dobrowolnie świadczenie, a wierzyciel wytoczył bezpodstawnie postępowanie egzekucyjne, o ile wniosek o wszczęcie egzekucji nie zostanie cofnięty, a postępowanie umorzone na wniosek wierzyciela, wówczas dłużnikowi przysługuje powództwo przeciwegzekucyjne, oparte o art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego, z uwagi na wygaśniecie roszczenia poprzez jego dobrowolną zapłatę przez dłużnika. Pozew wytacza się wówczas przed sąd rzeczowo właściwy, w okręgu którego prowadzona jest egzekucja. W pozwie przecwiwegzekucyjnym powód powinien wskazać i powołać wszelkie zarzuty, twierdzenia i dowody pod rygorem utraty powołania ich w przyszłości. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Zwrot wydatków na rzecz komornika

Oprócz kosztów egzekucji świadczenia pieniężnego (kliknij tutaj) czy świadczenia niepieniężnego (kliknij tutaj) komornik może żądać zwrotu kosztów, a także żądać zaliczek na koszty. 

Ponadto w toku postępowania egzekucyjnego oraz zabezpieczającego komornik ma prawo żądać zwrotu wydatków gotówkowych poniesionych w toku postępowania. 

Wydatkami tymi są: 1) należności biegłych; 2) koszty ogłoszeń w pismach; 3) koszty transportu specjalistycznego, przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą komornika, przechowywania i ubezpieczania zajętych ruchomości; 4) należności osób powołanych, na podstawie odrębnych przepisów, do udziału w czynnościach; 5) koszty działania komornika poza terenem rewiru komorniczego; 6) koszty doręczenia środków pieniężnych przez pocztę lub przelewem bankowym; 7) koszty uzyskiwania informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia; 8) koszty doręczenia korespondencji, za wyjątkiem kosztów doręczenia stronom zawiadomienia o wszczęciu egzekucji bądź postępowania zabezpieczającego. 

Na pokrycie wydatków komornik może żądać zaliczki od strony lub uczestnika postępowania, który wniósł o dokonanie czynności. Za podmioty zwolnione z ponoszenia kosztów postępowania zaliczkę uiszcza sąd rejonowy, przy którym działa komornik. Czynność na którą została uiszczona zaliczka powinna zostać podjęta niezwłocznie, nie później niż w 7 dni od dnia uiszczenia zaliczki. Komornik obowiązany jest rozliczyć zaliczkę w terminie miesiąca od dnia poczynienia wydatków, na które była przeznaczona, i zwrócić jej niewykorzystaną część. 

Jeżeli skutkiem wcześniejszego ukończenia postępowania lub z innych przyczyn opłacona zaliczkowo czynność w ogóle nie została dokonana, termin miesięczny biegnie od dnia ukończenia postępowania lub zaistnienia przyczyn niedokonania czynności. W tym celu komornik wydaje postanowienie. W przypadku gdy postępowanie egzekucyjne okaże się w całości lub w części bezskuteczne, wydatki poniesione przez komornika, które nie zostały pokryte z wyegzekwowanej części świadczenia, obciążają wierzyciela. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Opłaty komornicze za egzekucję świadczeń niepieniężnych

Omówiłam już wcześniej ogóle zasady rządzące pobieraniem opłat przez komorników (kliknij tutaj) oraz koszty komorniczego postępowania zabezpieczającego (kliknij tutaj), a także koszty egzekucji świadczeń niepieniężnych (kliknij tutaj). Obecnie wskażę też zasady rządzące pobieraniem opłat przez komorników za egzekucję świadczeń, które nie mają charakteru pieniężnego. 

Jak stanowi art. 49a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”) prowadzenie egzekucji lub zabezpieczenia świadczeń niepieniężnych wymaga uiszczenia przez wierzyciela opłaty stałej. Brak wniesienia opłaty stałej powoduje zwrot wniosku, niniejsza regulacja ma również zastosowanie do egzekucji prowadzonych na wniosek Skarbu Państwa, opiekuna i prokuratora. 

Wysokość opłaty stałej jest zależna od podejmowanej przez komornika czynności w celu egzekucji świadczeń niepieniężnych. Szczegółowe zasady określania opłaty stałej od danej czynności określone zostały przez ustawodawcę w art. 50 – 60 Ustawy. Wysokość opłaty jest zawsze określona jako procent przeciętnego wynagrodzenia i kształtuje się ona w przedziale od 4 % przeciętnego wynagrodzenia za opieczętowanie nawet do 50 % przeciętnego wynagrodzenia w przypadku odebrania rzeczy. 

Paulina Adamczyk

prawnik

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Opłata za egzekucję świadczeń pieniężnych

Omówiłam już wcześniej ogóle zasady rządzące pobieraniem opłat przez komorników (kliknij tutaj) oraz koszty komorniczego postępowania zabezpieczającego (kliknij tutaj). Obecnie chciałabym nakreślić, z jakimi kosztami należy się liczyć przy egzekucji świadczeń pieniężnych. 

Koszty za egzekucje świadczeń pieniężnych są pokrywane przez dłużnika po zakończeniu postępowania, wierzyciel nie ma obowiązku ich pokrywania przy wszczęciu postępowania lub w toku sprawy. Komornik może jednak żądać zaliczki na koszty. 

Zgodnie z art. 49 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”) za egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15 % wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże w przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego jak również wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8 % wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. 

W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art. 823 Kodeksu postępowania cywilnego komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5 % wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/10 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W przypadku umorzenia postępowania z innych przyczyn, komornik nie pobiera opłat od tej części świadczenia, która nie została wyegzekwowana. Celem pobrania opłat komornik wydaje postanowienie, w którym wzywa dłużnika do zapłaty w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Bezskuteczny upływ przedmiotowego terminu powoduje dochodzenie kosztów w drodze egzekucji bez konieczności nadawania klauzuli wykonalności. 

W przypadku wszczęcia niecelowej egzekucji koszty postępowania egzekucyjnego ponosi wierzyciel. 

Zarówno dłużnik, jak również wierzyciel obciążony kosztami postępowania egzekucyjnego może złożyć wniosek o obniżenie opłaty z uwagi na sytuację materialną oraz osobistą, które to okoliczności komornik bierze pod uwagę przy rozpoznaniu wniosku.

Paulina Adamczyk

prawnik

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Opłata za postępowanie zabezpieczające

W poprzedniej publikacji omówiłam jakie ogólne zasady rządzą kosztami postępowania egzekucyjnego (kliknij tutaj). Obecnie wskażę, z jakimi wydatkami należy się liczyć przy zabezpieczaniu roszczenia przez komornika. Art. 45 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”) wskazuje, iż za zabezpieczenie roszczenia komornikowi przysługuje opłata w wysokości 2 % wartości roszczenia, które podlega zabezpieczeniu, nie mniejsza jednak niż 3 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego i nie wyższa niż pięciokrotność tego wynagrodzenia. 

Opłatę tę uiszcza wierzyciel, składając wniosek o wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, a jeżeli nie uiści jej wraz z wnioskiem, komornik wzywa wierzyciela do jej uiszczenia w terminie 7 dni. Do czasu uiszczenia opłaty komornik nie dokonuje zabezpieczenia. Nieuiszczenie przez wierzyciela opłaty, o której mowa powyżej, w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu wezwania do zapłaty, powoduje zwrot wniosku. 

Wierzyciel ma jednak możliwość odzyskania kosztów postępowania zabezpieczającego. Na mocy art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego komornik jest władny ustalić koszty, a nie określać kto ma je ponieść, gdyż rozstrzygnięcie w tym zakresie należy do sądu, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2001 roku, II CKN 366/00. Stąd też z wnioskiem o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego należy wystąpić do sądu, który wydał orzeczenie będące podstawą zabezpieczenia. Wniosek taki powinien być zgłoszony terminie wskazanym w art. 109 Kodeksu postępowania cywilnego, czyli najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia. W przypadku, gdy tytułem zabezpieczenia jest nakaz zapłaty, wniosek o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego powinien zostać rozpoznany w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, tj. w wyroku uchylającym nakaz lub utrzymującym nakaz zapłaty (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2006 roku, III CZP 69/06).

Paulina Adamczyk

prawnik

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakie koszty ściąga komornik za prowadzenie egzekucji?

Postępowanie egzekucyjne jako konieczność podjęcia działań przez wierzyciela celem przymusowego ściągnięcia zadłużenia od dłużnika powoduje powstanie po stronie dłużnika, czasem wierzyciela, dodatkowych kosztów i zwiększenia zadłużenia o koszty postępowania egzekucyjnego oraz koszty zastępstwa procesowego, w przypadku, gdy wierzyciel działa przez profesjonalnego pełnomocnika. Postępowanie egzekucyjne bowiem pociąga za sobą powstanie kosztów, które wynikają z ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”). 

Zgodnie z art. 43 ustawy komornik za prowadzenie postępowania egzekucyjnego pobiera opłatę egzekucyjną. Wysokość opłaty egzekucyjnej zależna jest od rodzaju podejmowanych przez komornika czynności egzekucyjnych oraz od wysokości egzekwowanego świadczenia, bowiem opłata liczona jest jako określony procent wartości świadczenia. Wartość świadczenia na podstawie art. 46 Ustawy ustalana jest jako wartość świadczenia głównego wraz z odsetkami, kosztami oraz innymi należnościami, o których egzekucję lub zabezpieczenie wierzyciel wnosił we wniosku. Przy oznaczeniu wartości świadczenia każde rozpoczęte 10 złotych liczy się za pełne. Do wartości świadczenia nie wlicza się kosztów toczącego się postępowania egzekucyjnego oraz kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto w zakresie świadczeń powtarzających się wartość świadczenia do wyliczenia opłaty egzekucyjnej wyliczana jest jako suma świadczeń za jeden rok oraz świadczeń zaległych lub za okres ich trwania, o ile przysługiwały wierzycielowi za okres krótszy niż jeden rok. 

Wysokość opłat egzekucyjnych od danej czynności określają art. 45 – 45a oraz 49 – 60 Ustawy, które wskazują na sposób ustalania wysokości opłaty egzekucyjnej w przypadku dokonania przez komornika oznaczonej czynności egzekucyjnej lub pozaegzekucyjnej. W kolejnych publikacjach omówię poszczególne rodzaje kosztów komorniczych, w tym koszty za zabezpieczenie roszczenia, opłaty egzekucyjne i wydatki komornicze. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl