Jak zakwestionować umowy pożyczki zaciągane przez małżonka?

Każdy z małżonków pozostających w ustawowej wspólności majątkowej uprawniony jest co do zasady do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym. Co do zasady może również samodzielnie zaciągać pożyczki. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: „k.r.i.o”) przewiduje jednak pewne instrumenty mające stanowić zabezpieczenie przed lekkomyślnymi, nielojalnymi czy też niegospodarnymi działaniami naszego partnera.  

Przede wszystkim przepis art. 36 § 1 k.r.i.o. stanowi, że oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny, a tym samym o zaciąganych przez siebie pożyczkach. Natomiast w art. 361 § 1 k.r.i.o. ustawodawca przyznał małżonkowi prawo sprzeciwu wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka. A zatem w świetle przepisów mamy możliwość zakwestionowania umowy pożyczki zaciąganej przez naszego małżonka. Co istotne jednak, sprzeciw będzie skuteczny wobec osoby trzeciej tylko wówczas, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej. Nie wystarczy więc samo zakomunikowanie naszego stanowiska małżonkowi, który chce zaciągnąć pożyczkę. Oświadczenie o sprzeciwie należy skierować do pożyczkodawcy jeszcze przed zawarciem umowy. Jeśli chodzi o formę, w jakiej sprzeciw powinien zostać wyrażony, przepisy nie wprowadzają żadnych szczególnych wymogów. Niemniej jednak powinien on być wyartykułowany w sposób niewątpliwy, tak aby był możliwy do odczytania przez kontrahenta naszego małżonka. Warto również zadbać o kwestie dowodowe i nie poprzestawać na formie ustnej. Jeśli sprzeciw okaże się skuteczny, czynność prawna tj. umowa pożyczki, dotknięta jest od samego początku sankcją nieważności bezwzględnej. Od przedstawionej regulacji istnieją wyjątki. Prawo sprzeciwu nie będzie nam przysługiwać w przypadku podejmowania przez małżonka czynności w bieżących sprawach życia codziennego, czynności zmierzających do zaspokojenia potrzeb rodziny i czynności podejmowanych w ramach działalności zarobkowej. 

W praktyce obowiązek informacyjny przewidziany w art. 36 § 1 k.r.i.o. może okazać się trudny do wyegzekwowania, a w konsekwencji uprawnienie do złożenia sprzeciwu opisane powyżej niewiele nam pomoże. W związku z tym w razie zaciągnięcia pożyczki przez współmałżonka bez naszej wiedzy, należy sięgnąć do art. 41 § 2 k.r.i.o. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, wierzyciel (pożyczkodawca) może żądać zaspokojenia tylko i wyłącznie z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych m. in. z jego praw autorskich, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. A zatem przepis ten stanowi pewien rodzaj zabezpieczenia, ponieważ co do zasady wyklucza odpowiedzialność małżonka za długi swojego współmałżonka zaciągnięte bez jego zgody. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków tylko wówczas, gdy pożyczka została udzielona za zgodą drugiego małżonka. Należy przy tym wyjaśnić, że umowa pożyczki zawarta przez jednego z małżonków bez zgody i bez sprzeciwu drugiego z nich, jest ważna z prawnego punktu widzenia. Niemniej jednak biorąc pod uwagę kwestie opisane powyżej, przy kredytach na większe kwoty banki z reguły wymagają zgody współmałżonka. 

W tym zakresie ustawodawca również przewidział wyjątek, w związku z czym współmałżonek nie zawsze będzie chroniony. Pożyczkodawca może upatrywać podstawy do żądania spłaty pożyczki zaciągniętej przez jednego z małżonków bez zgody drugiego z nich, jeżeli pożyczka była przeznaczona na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 § 1 k.r.i.o.). Do zwykłych potrzeb rodziny należeć będą z pewnością m. in. zakupy z normalnych ilościach artykułów żywnościowych, odzieży, drobnych przedmiotów urządzenia domowego, opłaty za gaz, wodę, energię elektryczną, wydatki na naprawę i konserwację urządzeń domowych, leczenie, zakup pomocy szkolnych dla dzieci. Jeśli więc pieniądze z tytułu pożyczki zaciągnięte bez zgody drugiego małżonka, a nawet przy jego sprzeciwie, będą przeznaczone na sfinansowanie tego typu potrzeb, drugi małżonek ponosi odpowiedzialność solidarną wobec pożyczkodawcy.  

Reasumując, co do zasady możemy zakwestionować umowy pożyczki zaciągane przez naszego małżonka. Warunkiem jest skuteczne złożenie sprzeciwu w taki sposób, aby pożyczkodawca mógł zapoznać się z nim jeszcze przed zawarciem umowy pożyczki. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy małżonek zamierza przeznaczyć pieniądze na czynności w bieżących sprawach życia codziennego, zmierzające do zaspokojenia potrzeb rodziny oraz podejmowane w ramach swojej działalności zarobkowej. Jeżeli jednak małżonek zaciąga zobowiązanie „za naszymi plecami”, ergo bez naszej zgody, należy pamiętać o tym, że pożyczkodawca nie będzie mógł zaspokoić się z majątku wspólnego małżonków. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy pieniądze przeznaczone zostaną na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny. Wówczas po stronie małżonków powstaje odpowiedzialność solidarna.

Katarzyna Sobczak

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

 

Jak sprawdzić jakie nieruchomości ma dłużnik?

Na wstępie podkreślić należy, że nie ma żadnego zintegrowanego systemu, z którego w prosty sposób moglibyśmy dowiedzieć się, ile dana osoba posiada nieruchomości i gdzie się one znajdują. Informację te są zaś niezmiernie ważne, jeżeli prowadzimy egzekucję i poszukujemy majątku dłużnika. Generalnie można polecić komornikowi poszukiwanie za wynagrodzeniem majątku dłużnika w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. W praktyce jednak, rozwiązanie to nie zawsze zdaje egzamin. 

Informacje dotyczące nieruchomości zgromadzone są w księgach wieczystych oraz w Ewidencji gruntów i budynków. 

Jeżeli wiemy, gdzie mniej więcej znajdują się nieruchomości interesującej nas osoby (miasto, gmina, powiat) powinniśmy udać się do sądu, który dla danego obszaru prowadzi księgi wieczyste. Nie ma drogi prawnej, która pozwalałaby zadać sądowi zapytanie, czy w jego okręgu znajdują się nieruchomości, których właścicielem jest dana osoba, ale możemy wnosić o udostępnienie nam tzw. kartotek prowadzonych przez wydziały wieczysto-księgowe sądów rejonowych. Wyróżnia się tutaj tzw. spis właścicieli nieruchomości i spis uprawnionych do własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Spis właścicieli nieruchomości wpisanych w księdze wieczystej prowadzi się systemem kartotekowym. Jedna karta powinna obejmować wszystkie nieruchomości obojga małżonków. Dane dotyczące każdego właściciela umieszcza się w spisie tylko raz, wykazując numery wszystkich ksiąg wieczystych prowadzonych dla nieruchomości będących jego własnością (§ 258 ust. 1 i 2 Zarządzenia nr 81/03/DO Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej). Kartoteki te udostępniane są wyłącznie uprawnionym osobom – trzeba będzie zatem wykazać swój interes prawny w uzyskaniu takiej informacji, zgodnie z art. 361 ust. 4 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. 

Drugi sposób dotyczy ewidencji gruntów i budynków. Tu jednak też powinniśmy wiedzieć, w jakim powiecie mogą być położone nieruchomości danej osoby, gdyż ewidencje te prowadzą starostowie. Należy zatem złożyć stosowny wniosek w trybie dostępu do informacji publicznej tj. wniosek o udostępnienie danych z rejestru – wykaz nieruchomości, w których właścicielem, współwłaścicielem bądź użytkownikiem wieczystym jest dana osobą, z powołaniem się na art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Warto również we wniosku wskazać w jakim celu potrzebujemy tych informacji. Zdarza się jednak, że organy administracyjne wydają decyzje odmowne powołując się na ochronę danych osobowych. 

Kancelaria może pomóc Państwu w skonstruowaniu odpowiednich wniosków z uzasadnieniem interesu prawnego w otrzymaniu poszukiwanych informacji. 

Michał Kaliciński

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Skutki zbycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym (dla najmów i dzierżawy) - cz. II

W poprzednim poście (kliknij tutaj) omówiliśmy skutki przysądzenia własności nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym. Obecnie skupimy się na skutkach zbycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym dla ustanowionych na nieruchomości najmach i dzierżawach. 

Otóż zgodnie z art. 1002 Kodeksu postępowania cywilnego z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności nabywca wstępuje w prawa i obowiązki dłużnika wynikające ze stosunku najmu i dzierżawy stosownie do przepisów prawa normujących te stosunki w wypadku zbycia rzeczy wynajętej lub wydzierżawionej. Co to w praktyce oznacza? Otóż stosuje się wówczas Art. 678 § 1 Kodeksu cywilnego, czyli nabywca wstępuje w stosunek najmu na miejsce zbywcy; może jednak wypowiedzieć najem z zachowaniem ustawowych terminów wypowiedzenia, a powyższe uprawnienie do wypowiedzenia najmu nie przysługuje nabywcy, jeżeli umowa najmu była zawarta na czas oznaczony z zachowaniem formy pisemnej i z datą pewną, a rzecz została najemcy wydana. Przepis ten jednak nie znajdzie zastosowania w całości do umów dzierżawy i najmu w przypadku zbycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, gdyż Kodeks postępowania cywilnego zawiera własną regulację wypowiedzenia niektórych typów umów zawartych na czas oznaczony. Mianowicie w przypadku gdy umowa najmu lub dzierżawy nieruchomości zawarta była na czas oznaczony dłuższy niż dwa lata, nabywca może wypowiedzieć tę umowę, w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, z zachowaniem rocznego terminu wypowiedzenia, o ile umowa nie przewiduje terminu krótszego, chociażby umowa została zawarta z zachowaniem formy pisemnej i z datą pewną, a rzecz została najemcy lub dzierżawcy wydana. Nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym pozwala zatem wypowiedzieć najmy na czas oznaczony zawarte na okres dłuższy niż 2 lata. Oczywiście jest też możliwość wypowiedzenia umów na czas nieoznaczony. Krótsze najmy czy dzierżawy muszą być przez nowego nabywcę tolerowane, chyba, że uda się je rozwiązać w drodze porozumienia stron lub nie były one zawarte w formie pisemnej z datą pewną, a rzecz nie została wydana najemcy.

Aleksandra Dalecka

Prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Skutki nabycia nieruchomości w egzekucji

Jeśli zdecydowaliśmy się nabyć nieruchomość w postępowaniu egzekucyjnym, to stajemy się jej właścicielem z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przeniesieniu własności. To postanowienie stanowi także podstawę do wpisania w księdze wieczystej nowego właściciela nieruchomości. 

Co zrobić jednak, gdy poprzedni właściciel lub inne osoby nie chcą dobrowolnie opuścić nieruchomości? Pozostaje droga eksmisji, z tym, że nie ma potrzeby przechodzenia całego postępowania o eksmisję przed sądem. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności na naszą rzecz jest także tytułem wykonawczym, który należy w takiej sytuacji złożyć do komornika, wraz z wnioskiem o przeprowadzenie eksmisji, do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności (art. 999 Kodeksu postępowania cywilnego). W eksmisji będą miały jednak zastosowanie przepisy ochronne dla lokatorów.

Poza tym od chwili uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności nabywca zyskuje także określone prawa i obowiązki wynikające z bycia właścicielem nieruchomości. I tak od tej daty na rzecz nabywcy należą do niego pożytki z nieruchomości, np. czynsz z najmu. Powtarzające się daniny publiczne przypadające z nieruchomości od dnia prawomocności postanowienia o przysądzeniu własności ponosi nabywca. Świadczenia publiczno-prawne nie powtarzające się nabywca ponosi tylko wtedy, gdy ich płatność przypada w dniu uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności lub po tym dniu.

Zasadą jest nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym bez jakichkolwiek obciążeń, co dotyczy przede wszystkim hipoteki. Jednak niektóre prawa pozostają w mocy mimo zmiany właściciela i są to: 1)prawa ciążące na nieruchomości z mocy ustawy; 2)służebność drogi koniecznej oraz służebność ustanowiona w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budowli lub innego urządzenia; 3)służebność przesyłu. Pozostają również w mocy ujawnione przez wpis w księdze wieczystej lub złożenie dokumentu do zbioru albo nie ujawnione w ten sposób, lecz zgłoszone najpóźniej na trzy dni przed terminem licytacji, użytkowanie, służebności i prawa dożywotnika, jeżeli przysługuje im pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami lub jeżeli nieruchomość nie jest hipotekami obciążona albo jeżeli wartość użytkowania, służebności i praw dożywotnika znajduje pełne pokrycie w cenie nabycia. Jednakże w wypadku ostatnim wartość tych praw będzie zaliczona na cenę nabycia.

Nie wygasają również ciążące na nieruchomości spółdzielcze lokatorskie i własnościowe prawa do lokalu. Prawa te, z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności, przekształcają się odpowiednio w prawo najmu, w prawo odrębnej własności do lokalu albo we własność domu jednorodzinnego.

O dalszych skutkach nabycia własności w postępowaniu egzekucyjnym napiszemy w kolejnym poście.

Aleksandra Dalecka

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Przebieg egzekucji komorniczej z lokalu - cz.II

Kolejnym etapem egzekucji z mieszkania jest jego opis i oszacowanie. Aby komornik przystąpił do opisu i oszacowania wierzyciel musi złożyć stosowany wniosek (art. 942 k.p.c.). O terminie opisu i oszacowania komornik zawiadamia znanych mu uczestników. Dodatkowo wzywa przez obwieszczenie publiczne w budynku sądowym i w lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) uczestników, o których nie ma wiadomości, oraz inne osoby, które roszczą sobie prawa do lokalu i przedmiotów razem z nim zajętych, aby przed ukończeniem opisu zgłosiły swoje prawa. Takie zawiadomienia i obwieszczenia powinny być dokonane nie później niż na dwa tygodnie przed rozpoczęciem opisu (art. 945 k.p.c.) Oszacowania lokalu dokonuje powołany przez komornika biegły uprawniony do szacowania nieruchomości. Jeżeli w stanie nieruchomości pomiędzy sporządzeniem opisu i oszacowania, a terminem licytacyjnym zajdą istotne zmiany, na wniosek wierzyciela lub dłużnika może nastąpić dodatkowy opis i oszacowanie (art. 951 k.p.c.). Prawomocne zakończenie przez komornika opisu i szacowania lokalu umożliwia przejście do kolejnego etapu egzekucji – sprzedaży licytacyjnej. 

Licytacja nie może obyć się wcześniej niż po miesiącu od uprawomocnienia się opisu i oszacowania oraz przed uprawomocnieniem się wyroku, który stanowi podstawę egzekucji. Warunkiem przystąpienia do licytacji jest złożenie rękojmi w wysokości jednej dziesiątej części sumy oszacowania, najpóźniej w dniu poprzedzającym przetarg. Cena wywołania podczas pierwszej licytacji wynosi trzy czwarte sumy oszacowania, a podczas drugiej – dwie trzecie. Licytację prowadzi komornik pod nadzorem sędziego, odbywa się ona publicznie. Jednak w przetargu nie mogą uczestniczyć: dłużnik, komornik, ich małżonkowie, dzieci, rodzice i rodzeństwo oraz osoby obecne na licytacji w charakterze urzędowym, licytant, który nie wykonał warunków poprzedniej licytacji, osoby, które mogą nabyć nieruchomość tylko za zezwoleniem organu państwowego, a zezwolenia tego nie przedstawiły (art. 976 k.p.c.). Kolejnym etapem egzekucji jest przybicie. Po ustaniu postąpień komornik, uprzedzając obecnych, że po trzecim obwieszczeniu dalsze postąpienia nie będą przyjęte, obwieści trzykrotnie ostatnio zaofiarowaną cenę, zamknie przetarg i wymieni licytanta, który zaofiarował najwyższą cenę (art. 980 k.p.c.). Zamknięcie przetargu powinno być stwierdzone w protokole licytacji. Osoba, na rzecz której udzielono przybicia, uzyskuje, jeżeli wykona warunki licytacyjne, prawo do przysądzenia jej własności nieruchomości (art. 995 k.p.c.). 

Końcowym etapem jest przysądzenie własności. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności powoduje, że nabywca staję się właścicielem. Na jego podstawie nabywca może złożyć wniosek o wpis w księdze wieczystej. Postanowienie sądu ma charakter konstytutywny. Zaopatrzone w klauzule wykonalności powoduje, że nabywca może żądać wprowadzenia do w posiadanie mieszkania. Z dniem prawomocności orzeczenia przechodzą na nabywcę wszelkie prawa i obowiązki właściciela. 

Michał Kaliciński

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Przebieg egzekucji komorniczej z lokalu

Postępowanie egzekucyjne zmierza bezpośrednio do zaspokojenia roszczenia wierzyciela – czyli do wyegzekwowania świadczenia, które powinien spełnić dłużnik. Jednym z najskuteczniejszych środków przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego jest egzekucja z nieruchomości.

Przedmiotem egzekucji może być lokal mieszkalny, gdyż zgodnie z art. 46 § 1 stanowi on nieruchomość. W przypadku lokalu własnościowego egzekucją objęty będzie także udział we współwłasności nieruchomości wspólnej, gdyż jest on prawem związanym z własnością lokalu. Nie można bowiem kierować odrębnej egzekucji do lokalu i praw z nim związanych. 

Uczestnikami postępowania zgodnie z art. 922 k.p.c. są wierzyciel, dłużnik oraz inne osoby, którym przysługują prawa rzeczowe ograniczone lub roszczenia albo prawa osobiste zabezpieczone na nieruchomości. Przy egzekucji z lokalu stanowiącego współwłasność obok dłużnika uczestnikami będą pozostali współwłaściciele. 

Sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych i działających przy tych sądach komorników (art. 758 k.p.c.). Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów. Sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia (art. 759 k.p.c.). Właściwość miejscową sądu określa art. 921 k.p.c. według którego egzekucja z nieruchomości należy do komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu nieruchomość jest położona, a gdy nieruchomość jest położona w okręgu kilku sądów, wybór należy do wierzyciela. 

Wniosek o wszczęcie egzekucji składa się do komornika. Egzekucję wszczyna wniosek wierzyciela, a niekiedy jest również inicjowana z urzędu na żądanie sądu lub innego uprawnionego organu. Wnioski i oświadczenia w postępowaniu egzekucyjnym składa się bądź na piśmie, bądź ustnie do protokołu (art. 760. § 1 k.p.c.) Wniosek taki, oprócz standardowych wymagań dla pisma procesowego powinien zawierać w szczególności określenie, co ma być przedmiotem egzekucji, opis lokalu, jego przeznaczenie, adres, numer księgi wieczystej. Najważniejsze jest jednak dołączenie do wniosku tytułu wykonawczego, gdyż jest on podstawą egzekucji. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 776 k.p.c.). Tytuł egzekucyjny z kolei to dokument stwierdzający obowiązek określonego świadczenia, z którego wyraźnie musi wynikać, kto jest wierzycielem, a kto dłużnikiem i o jakie świadczenie chodzi. Tytułami egzekucyjnymi są w szczególności: orzeczenia sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugody zawarte przed sądem; inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej czy aktu notarialne, w których dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 k.p.c.). W razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową (art. 793 k.p.c.). Wskutek wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji z nieruchomości wymienionej we wniosku komornik wzywa dłużnika, aby zapłacił dług w ciągu dwóch tygodni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania (art. 923 k.p.c.). Wezwanie to powoduje, że nieruchomość zostaje zajęta z chwilą jego doręczenia. Kolejne etap to ustanowienie zarządu zajętą nieruchomością. Zajętą nieruchomość pozostawia się co do zasady w zarządzie dłużnika (czyli w przypadku lokalu dłużnik mieszka w lokalu lub z niego korzysta w inny sposób), do którego stosuje się wówczas przepisy o zarządcy. Jeżeli prawidłowe sprawowanie zarządu tego wymaga, sąd odejmie dłużnikowi zarząd i ustanowi innego zarządcę. Jeżeli jednak dłużnik, któremu odjęto zarząd, w chwili zajęcia korzystał z pomieszczeń w zajętej nieruchomości, należy mu je pozostawić. Sąd może jednak na wniosek wierzyciela zarządzić odebranie pomieszczeń, jeżeli dłużnik lub jego domownik przeszkadza zarządcy w wykonywaniu zarządu. Zarządca może zatrudniać dłużnika i jego rodzinę za wynagrodzeniem, które ustali sąd. 

W następnym poście omówimy dalszy przebieg egzekucji komorniczej z lokalu.

Michał Kaliciński

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jak można zwalczać zabezpieczenie ustanowione na majątku?

Podstawowym sposobem zwalczania ustanowionego na naszym majątku zabezpieczenia jest zażalenie. Zgodnie z przepisem artykułu 741 Kodeksu postępowania cywilnego zażalenie można złożyć na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia i nie ma tu znaczenia czy wniosek o zabezpieczenie został przez sąd uwzględniony czy oddalony. Wnosząc takie zażalenie do sądu należy przede wszystkim pamiętać, że mają tu zastosowanie przepisy ogólne o zażaleniu, tj. art. 394-397 k.p.c., a więc obowiązuje tygodniowy termin, spełnienie wymagań przepisanych dla pisma procesowego, wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów. Jako podstawę zażalenia należy wskazać okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia o zabezpieczeniu. Właściwe zatem będą tu zarzuty podnoszące, że nie istnieje obawa pozbawienia uprawnionego zaspokojenia, że roszczenie nie jest dostatecznie uwiarygodnione, że dla dochodzenia roszczenia niedopuszczalna jest droga sądowa, a także te kwestionujące zastosowanie konkretnego sposobu zabezpieczenia jako nadmiernie go obciążającego ( art. 7301 § 3) lub prowadzącego do zaspokojenia roszczenia ( art. 731). 

Jeśli spóźnimy się ze złożeniem zażalenia można próbować złożyć wraz z zażaleniem wniosek o przywrócenie terminu. Podstawy złożenia takiego wniosku najlepiej skonsultować z Kancelarią. 

Zgodnie z art. 396 k.p.c. sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia, a postanowienie takie może zapaść na posiedzeniu niejawnym. 

Należy pamiętać, że samo uchylenie postanowienia zawierającego postanowienie o zabezpieczeniu nie pociąga za sobą automatycznie umorzenia postepowania zmierzającego do wykonania zabezpieczenia. By postępowanie zostało umorzone, konieczne jest odrębne postanowienie organu wykonującego zabezpieczenie, wydane w oparciu o przepisy art. 825 pkt 2 w zw. z art. 743 k.p.c lub postanowienie sądu umarzające postępowanie nieprocesowe mające charakter postępowania wykonawczego. 

Agata Odrobińska 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakich zabezpieczeń może dokonać komornik na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu w procesie o zapłatę?

Możliwość i sposób dokonania przez komornika zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, a takie w zasadzie dochodzone są w procesie sądowym o zapłatę, powinny szczegółowo wynikać z postanowienia sądowego o przyznaniu zabezpieczenia. Sąd w taki postanowieniu powinien jasno określić sposób zabezpieczenia, wskazując przy tym jakiej części majątku obowiązanego ono dotyczy. Katalog sposobów zabezpieczenia zawiera art. 747 Kodeksu postępowania cywilnego, a należą do nich: 

1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego; 

2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową; 

3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu; 

4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską; 

5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu; 

6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego. 

W związku z tym komornik może dokonać zabezpieczenia jedynie w sposób wyraźnie wskazany w postanowieniu. Przy czym uprawniony do zabezpieczenia może we wniosku wskazać więcej niż jeden proponowany sposób zabezpieczenia, zaś sąd powinien dokonać wyboru tego najwłaściwszego: „Wskazanie sposobu zabezpieczenia w sprawach dotyczących roszczeń pieniężnych polega na wymienieniu środka wskazanego w art. 747 i nast. k.p.c. Nie jest wykluczone wskazanie przez uprawnionego dwóch lub więcej sposobów zabezpieczenia w sposób alternatywny lub ewentualny. Wówczas sąd, kierując się treścią art. 730(1) § 3 k.p.c., powinien zastosować taki sposób, który uprawnionemu zapewni należytą ochronę, a jednocześnie nie obciąża obowiązanego ponad potrzebę.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 lutego 2012 roku, sygn. I ACz 196/12). 

Ponadto zabezpieczenie nie może obejmować rzeczy, wierzytelności i praw, z których egzekucja jest wyłączona. Należą do nich między innymi: przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu. 

Z doświadczenia Kancelarii wynika, że z perspektywy obowiązanego warto zwrócić uwagę na treść postanowienia o zabezpieczeniu, a szczególnie na określenie sposobu zaskarżenia. W naszej ocenie postanowienie w tym przedmiocie pozbawione tego elementu może zostać skutecznie zaskarżone. 

Artur Stosio 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Nie odebrałem poczty w procesie sądowym i zapadł dla mnie niekorzystny wyrok. Czy mogę jakoś mu się przeciwstawić na etapie egzekucji?

Należy zdawać sobie sprawę, że unikanie odbierania korespondencji z sądu, nie uniemożliwia prowadzenia postępowania sądowego z naszym udziałem. Korespondencja z sądu jest doręczana na wskazany adres zamieszkania danej osoby. Gdy doręczający nie zastanie adresata w domu, wówczas przesyłka pozostawiana jest w placówce pocztowej, a adresata zawiadamia się o obowiązku jej odebrania w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia w skrzynce pocztowej lub w drzwiach mieszkania. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, zawiadomienie jest ponawiane. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma lub nie podejmuje przesyłki pozostawionej w urzędzie pocztowym, wówczas doręczenie uważa się za dokonane i do sądu zwraca się pismo ze stosowną adnotacją. Uczestnicy postępowania sądowego mają ponadto obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania, a w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że sądowi znany jest nowy adres danej osoby. O wspomnianym obowiązku i skutkach jego niedopełnienia sąd powinien pouczyć stronę przy pierwszym doręczeniu. Jeżeli zatem sąd dokonywał doręczeń w sposób prawidłowy, to osoba wobec której zapadł niekorzystny wyrok, nie może jako zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym wskazywać, iż nie wiedziała o toczącym się postępowaniu. 

Możliwa jest jednak taka sytuacja, że osoba inicjująca postępowanie nie znała naszego aktualnego adresu, a mimo to sąd dokonywał doręczeń na ten adres. Wówczas, nawet na etapie postępowania egzekucyjnego, możemy żądać wznowienia postępowania sądowego, powołując się na fakt, że zostaliśmy pozbawieni możliwości działania w procesie. W takim przypadku skargę o wznowienie wnosi się w terminie 3-miesięcznym od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o wydanym w sprawie wyroku. 

Warto też wskazać, że uprawomocnienie się wyroku i skierowanie sprawy do postępowania egzekucyjnego, nie pozbawia osoby, przeciwko której toczy się postępowanie egzekucyjne możliwości obrony. Na etapie postępowania egzekucyjnego dłużnik może wystąpić z tzw. powództwem przeciwegzekucyjnym. Przesłanki do wystąpienia w takim powództwem zostały ściśle określone w kodeksie postępowania cywilnego i w celu stwierdzenia dopuszczalności takiego powództwa, konieczna jest analiza stanu faktycznego danej sprawy. 

Gabriela Waraszkiewicz 

adwokat 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Zabezpieczenie roszczenia poprzez wstrzymanie egzekucji

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania zmierzającego do przymusowego wykonania roszczenia jest możliwie. Kodeks postępowania cywilnego w art. 755 § 1 pkt. 3 przewiduje bowiem taką formę zabezpieczenia dla roszczeń innych niż roszczenia pieniężne. 

Wniosek o zabezpieczenie roszczenia poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego jest zasadny w sytuacji, w której toczy się już postępowanie egzekucyjne lub została nadana wyrokowi klauzula wykonalności, a wnioskodawca wytoczył lub planuje wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne, celem pozbawienia tytułu wykonawczego klauzuli wykonalności. 

Zawarcie wniosku o zabezpieczenie poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego w pozwie przeciwegzekucyjnym jest bardzo istotne, bowiem, w przypadku braku takiego wniosku postępowanie egzekucyjne będzie toczyć się nadal, pomimo złożonego powództwa przeciwegzekucyjnego. W przypadku wyegzekwowania roszczenia objętego tytułem wykonawczym, sąd w wyroku oddali powództwo, nawet o ile będą zachodziły przesłanki do pozbawienia tytułu wykonawczego klauzuli wykonalności i zasądzi od powoda na rzecz pozwanego – wierzyciela koszty postępowania sądowego. 

Również orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych wskazuje, iż pozbawienie klauzuli wykonalności tytułu wykonawczego jest możliwe dopóki roszczenie nie zostało skutecznie wyegezkowane (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2002 roku w sprawie I PKN 197/01 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 lipca 2009 roku w sprawie I ACa 481/09). 

Paulina Adamczyk 

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jak odzyskać użyczoną rzecz?

Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu na bezpłatne używanie rzeczy przez czas oznaczony lub czas nieoznaczony. 

Umowa użyczenia rzeczy zawarta na czas oznaczony wygasa po upływie wskazanego terminu. Po zakończeniu trwania stosunku umownego biorący do używania jest zobowiązany do zwrotu rzeczy użyczającemu w stanie niepogorszonym, jednak biorący nie ponosi odpowiedzialności za normalne następstwa prawidłowego używania rzeczy. O ile rzecz znajduje się u osoby trzeciej obowiązek wydania zwrotu rzeczy ciąży na tej osobie. 

W przypadku natomiast zawarcia umowy użyczenia na czas nieoznaczony, zgodnie z art. 715 Kodeksu cywilnego, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie lub upłynął czas, w którym taki użytek mógł uczynić. 

Ponadto przypadki zakończenia umowy użyczenia, nawet zawartej na czas nieoznaczony, zostały bardzo szeroko określone w art. 716 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią użyczający może żądać zwrotu rzeczy, o ile: biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową lub przeznaczeniem rzeczy, powierza rzecz osobie trzeciej bez stosownego upoważnienia umownego lub wymuszonego okolicznościami albo w sytuacji, w której rzecz staje się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy. Katalog przyczyn żądania natychmiastowego zwrotu rzeczy został zatem określony bardzo szeroko. Norma art. 716 Kodeksu cywilnego jako bezwzględnie obowiązująca nie może być modyfikowana przez umowę stron (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 kwietnia 2007 roku, I ACa 156/07). 

Brak dobrowolnego zwrotu rzeczy powoduje, iż użyczający może wystąpić z pozwem do sądu o wydanie rzeczy. Wówczas to sąd nakaże w oznaczonym terminie wydanie rzeczy. Bark spełnienia przez biorącego orzeczenia sądu, daje podstawy dla użyczającego do wszczęcia postępowania egzekucyjnego zgodnie z treścią orzeczenia. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Co jest potrzebne do wszczęcia egzekucji?

Czynności przygotowawcze przed wszczęciem egzekucji można podzielić na dwie kategorie: czynności istotne z punktu prawnego oraz czynności faktyczne. 

Do pierwszej grupy czynności należy zaliczyć wszystkie niezbędne czynności wierzyciela, które pozwolą na wszczęcie egzekucji. Zgodnie z art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego podstawą wszczęcia egzekucji jest tytuł wykonawczy, tj. tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Aby zatem skutecznie wszcząć egzekucję należy w pierwszej kolejności wystąpić do sądu o nadanie na wyrok, nakaz zapłaty, ugodę lub akt notarialny klauzuli wykonalności. Klauzula jest wydawana na wniosek w terminie 3 dni od złożenia wniosku w drodze postanowienia. Wniosek podlega opłacie w wysokości 6 zł za każdą stronę tytułu wykonawczego. Jedynie nakaz zapłaty wydany w postępowaniu elektronicznym oraz tytuł egzekucyjny wydany w sprawie wszczętej z urzędu są zaopatrywane w klauzulę wykonalności z urzędu po uprawomocnieniu się orzeczenia (art. 782 Kodeksu postępowania cywilnego). Należy podkreślić, iż do wniosku o wszczęcie egzekucji niezbędne jest załączenie oryginału tytułu wykonawczego. 

Kolejną czynnością prawnie istotną przed wszczęciem egzekucji jest ustalenie właściwego komornika. Właściwość komornicza jest ustalana na ogólnych zasadach, zatem komornikiem właściwym jest komornik miejsca zamieszkania dłużnika lub w przypadku egzekucji z nieruchomości komornik działający przy sądzie miejsca położenia nieruchomości. Wskazać należy również, iż ustawa o egzekucji i komornikach sądowych dopuszcza możliwość wyboru komornika, niezależnie od właściwości ogólnej, wówczas jednak zgodnie z art. 8 ust. 5 w/w ustawy wierzyciel we wniosku jest zobowiązany do zawarcia oświadczenia o wyborze komornika. 

Do drugiej grupy czynności zaliczyć należy te, które mają wpływ na skuteczne wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego, jednak nie są wymagane przez przepisy prawa, ale ich przeprowadzenie daje większe prawdopodobieństwo skuteczności egzekucji. 

Do czynności faktycznych w pierwszej kolejności należy zaliczyć ustalenie aktualnego miejsca zamieszkania dłużnika, bowiem we wniosku o wszczęcie egzekucji niezbędne jest wskazanie adresu dłużnika i to adresu właściwego. W przypadku dłużników przedsiębiorców ustalenie adresu jest o tyle prostsze, iż powinien on być ujawniony w rejestrach, które korzystają z domniemania prawdziwości danych w nich zawartych. Celem sprawdzenia ustalonego adresu dłużnika zasadne jest skierowanie do niego wezwania do wykonania świadczenia wraz ze wskazaniem tytułu wykonawczego, na podstawie którego żądamy spełnienia świadczenia. Obecnie procedura ta może mieć znaczenie, bowiem bezskuteczne wezwanie przedegzekucyjne do spełnienia świadczenia, jest podstawą do złożenia wniosku o wyjawienie majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji, co może mieć znaczenie, o ile dłużnik próbuje ukryć swój majątek (art. 913 § 2 pkt. 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Ponadto takie wezwanie weryfikuje aktualność adresu dłużnika. 

Zasadnym dla wyniku egzekucji jest również ustalenie określonych składników majątku dłużnika, które wierzyciel może od razu we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wskazać komornikowi. O ile strony łączyła współpraca, bardzo istotnym elementem może być ustalenie numeru rachunku bankowego dłużnika, bowiem jego wskazanie przyśpieszy egzekucję, a nawet może w dużej mierze wpłynąć na jej skuteczność. 

Wskazać także należy, iż postępowanie egzekucyjne wiąże się z określonymi wydatkami, do których pokrycia tymczasowo zobowiązany jest wierzyciel. Do wydatków należy zaliczyć wszelkie zapytania celem ustalenia składników majątkowych dłużnika oraz opłatę za poszukiwanie majątku, o ile działania ustalające i informacyjne nie wskazały majątku dłużnika. Wydatki te nie są wysokie, jedynie w przypadku wniosku o wszczęcie egzekucji z nieruchomości ich wysokość jest znaczna. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Kiedy trzeba zapłacić za dług małżonka?

Konieczność zapłaty za długi małżonka jest zależna przede wszystkim od tego kiedy dane zobowiązanie zostało zaciągnięte oraz od tego czy małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. Należy bowiem odróżnić zasady odpowiedzialności za długi małżonka zaciągnięte przed 20 stycznia 2005 roku, od zobowiązań zawartych po tej dacie. 

W przypadku długów zaciągniętych przed 20 stycznia 2005 roku, tj. przed nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, współmałżonek w pełni odpowiada za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego małżonka. Nie ma zatem wymogu zgody drugiego małżonka na zawarcie zobowiązania celem możliwości przypisania jemu odpowiedzialności oraz obowiązku spłaty długów. 

Nowelizacja przepisów, w tym art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadziła zasadę ochrony drugiego małżonka i rodziny. Możliwość pociągnięcia małżonka za zobowiązania męża lub żony obecnie istnieje tylko wówczas, gdy została wyrażona zgoda na zawarcie zobowiązania - wówczas wierzyciel ma prawo żądać spłaty zadłużenia od obojga małżonków. Może zatem, w myśl art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego, wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności na prawomocne orzeczenie także przeciw małżonkowi dłużnika. 

O ile natomiast współmałżonek nie wyraził zgody na zobowiązanie zaciągnięte po dniu 20 stycznia 2005 roku, to wówczas wierzyciel ma prawo dochodzić zapłaty jedynie z majątku osobistego, wynagrodzenia za pracę oraz z tytułu dochodów z innych źródeł zarobkowych oraz z wynagrodzenia uzyskanego z tytułu praw autorskich i pokrewnych dłużnika. Taki zakres egzekwowania długu właściwy jest również dla zobowiązań z deliktu oraz zobowiązań niewynikających z czynności prawnych. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Nieodebranie korespondencji sądowej

Nie odebrałem poczty w procesie sądowym i zapadł dla mnie niekorzystny wyrok. Czy mogę jakoś mu się przeciwstawić na etapie egzekucji?

Należy zdawać sobie sprawę, że unikanie odbierania korespondencji z sądu, nie uniemożliwia prowadzenia postępowania sądowego z naszym udziałem. Korespondencja z sądu jest doręczana na wskazany adres zamieszkania danej osoby. Gdy doręczający nie zastanie adresata w domu, wówczas przesyłka pozostawiana jest w placówce pocztowej, a adresata zawiadamia się o obowiązku jej odebrania w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia w skrzynce pocztowej lub w drzwiach mieszkania. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, zawiadomienie jest ponawiane. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma lub nie podejmuje przesyłki pozostawionej w urzędzie pocztowym, wówczas doręczenie uważa się za dokonane i do sądu zwraca się pismo ze stosowną adnotacją. Uczestnicy postępowania sądowego mają ponadto obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania, a w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że sądowi znany jest nowy adres danej osoby. O wspomnianym obowiązku i skutkach jego niedopełnienia sąd powinien pouczyć stronę przy pierwszym doręczeniu. Jeżeli zatem sąd dokonywał doręczeń w sposób prawidłowy, to osoba wobec której zapadł niekorzystny wyrok, nie może jako zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym wskazywać, iż nie wiedziała o toczącym się postępowaniu. 

Możliwa jest jednak taka sytuacja, że osoba inicjująca postępowanie nie znała naszego aktualnego adresu, a mimo to sąd dokonywał doręczeń na ten adres. Wówczas, nawet na etapie postępowania egzekucyjnego, możemy żądać wznowienia postępowania sądowego, powołując się na fakt, że zostaliśmy pozbawieni możliwości działania w procesie. W takim przypadku skargę o wznowienie wnosi się w terminie 3-miesięcznym od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o wydanym w sprawie wyroku.

Warto też wskazać, że uprawomocnienie się wyroku i skierowanie sprawy do postępowania egzekucyjnego, nie pozbawia osoby, przeciwko której toczy się postępowanie egzekucyjne możliwości obrony. Na etapie postępowania egzekucyjnego dłużnik może wystąpić z tzw. powództwem przeciwegzekucyjnym. Przesłanki do wystąpienia w takim powództwem zostały ściśle określone w kodeksie postępowania cywilnego i w celu stwierdzenia dopuszczalności takiego powództwa, konieczna jest analiza stanu faktycznego danej sprawy. 

Gabriela Waraszkiewicz

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Czy można egzekwować przez komornika świadczenie, które dłużnik płaci nam dobrowolnie?

Do wszczęcia egzekucji niezbędny jest tytuł wykonawczy opatrzony klauzulą wykonalności, zatem o ile wierzyciel posiada tytuł wykonawczy to zawsze może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Tytułem wykonawczym może być wyrok, akt notarialny lub ugoda, o ile została im nadana klauzula wykonalności. 

Czasem zdarza się, że pomimo istnienia tytułu wykonawczego, nie ma potrzeby wszczynania egzekucji, bowiem dłużnik dobrowolnie spłaca zadłużenie lub strony zawierają stosowną ugodę w przedmiocie ratalnego wykonania zobowiązania, która jest w pełni przez dłużnika respektowana. 

Jeżeli wówczas mimo wszystko wierzyciel skieruje sprawę do komornika, to działanie takie, jako wyraz złej woli wierzyciela, nie powinno doprowadzić do tego, że dłużnik zostanie niesłusznie obciążony kosztami postępowania komorniczego, które w zależności od wysokości roszczenia, mogą być niebagatelne. Koszty zasadniczo w postępowaniu egzekucyjny obciążają dłużnika, jednak w przypadku, gdy dłużnik nie dał podstaw do wytoczenia egzekucji, niezasadne byłoby obciążanie go kosztami, bowiem to przedwczesne działanie wierzyciela doprowadziło do ich powstania. Również Sąd Najwyższy podkreśla, że o ile wierzyciel swoim przedwczesnym działaniem wytacza egzekucję pomimo dobrowolnej regulacji świadczenia przez dłużnika, to wówczas dłużnikowi należy się zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego. W uchwale Sądu Najwyższego, Sąd stwierdził, że „dłużnik przeciwko któremu wszczęta została egzekucja alimentów, mimo że dobrowolnie zaspokajał alimenty w terminie i wysokości określonej w tytule wykonawczym, może skutecznie - stosownie do okoliczności - w drodze skargi kwestionować czynności komornika w zakresie obciążenia go kosztami egzekucyjnymi (art. 767, 770 k.p.c.).” (uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 27 listopada 1986 r., III CZP 40/86). Potwierdza to także postanowienie z dnia 9 września 1987 r., III CRN 233/87 którego teza wskazuje, iż „Wierzyciel, który bez potrzeby powoduje wszczęcie egzekucji, gdy dłużnik z tytułem wykonawczym dobrowolnie świadczy alimenty w wymaganej wysokości i ustalonym terminie, sam powinien ponieść wywołane tym postępowaniem koszty egzekucyjne, przysługujące organowi egzekucyjnemu.” 

W przypadku zatem wytoczenia przez wierzyciela postępowania egzekucyjnego, o ile dłużnik spełnia dobrowolnie swoje zobowiązanie okresowe zgodnie z tytułem wykonawczym lub ugodą, dłużnik ma prawo bronić się poprzez wniesienie skargi na czynności komornika i wskazanie braku podstaw do obciążania go kosztami egzekucyjnymi. 

Ponadto w sytuacji, w której dłużnik spełnił dobrowolnie świadczenie, a wierzyciel wytoczył bezpodstawnie postępowanie egzekucyjne, o ile wniosek o wszczęcie egzekucji nie zostanie cofnięty, a postępowanie umorzone na wniosek wierzyciela, wówczas dłużnikowi przysługuje powództwo przeciwegzekucyjne, oparte o art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego, z uwagi na wygaśniecie roszczenia poprzez jego dobrowolną zapłatę przez dłużnika. Pozew wytacza się wówczas przed sąd rzeczowo właściwy, w okręgu którego prowadzona jest egzekucja. W pozwie przecwiwegzekucyjnym powód powinien wskazać i powołać wszelkie zarzuty, twierdzenia i dowody pod rygorem utraty powołania ich w przyszłości. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Zwrot wydatków na rzecz komornika

Oprócz kosztów egzekucji świadczenia pieniężnego (kliknij tutaj) czy świadczenia niepieniężnego (kliknij tutaj) komornik może żądać zwrotu kosztów, a także żądać zaliczek na koszty. 

Ponadto w toku postępowania egzekucyjnego oraz zabezpieczającego komornik ma prawo żądać zwrotu wydatków gotówkowych poniesionych w toku postępowania. 

Wydatkami tymi są: 1) należności biegłych; 2) koszty ogłoszeń w pismach; 3) koszty transportu specjalistycznego, przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą komornika, przechowywania i ubezpieczania zajętych ruchomości; 4) należności osób powołanych, na podstawie odrębnych przepisów, do udziału w czynnościach; 5) koszty działania komornika poza terenem rewiru komorniczego; 6) koszty doręczenia środków pieniężnych przez pocztę lub przelewem bankowym; 7) koszty uzyskiwania informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia; 8) koszty doręczenia korespondencji, za wyjątkiem kosztów doręczenia stronom zawiadomienia o wszczęciu egzekucji bądź postępowania zabezpieczającego. 

Na pokrycie wydatków komornik może żądać zaliczki od strony lub uczestnika postępowania, który wniósł o dokonanie czynności. Za podmioty zwolnione z ponoszenia kosztów postępowania zaliczkę uiszcza sąd rejonowy, przy którym działa komornik. Czynność na którą została uiszczona zaliczka powinna zostać podjęta niezwłocznie, nie później niż w 7 dni od dnia uiszczenia zaliczki. Komornik obowiązany jest rozliczyć zaliczkę w terminie miesiąca od dnia poczynienia wydatków, na które była przeznaczona, i zwrócić jej niewykorzystaną część. 

Jeżeli skutkiem wcześniejszego ukończenia postępowania lub z innych przyczyn opłacona zaliczkowo czynność w ogóle nie została dokonana, termin miesięczny biegnie od dnia ukończenia postępowania lub zaistnienia przyczyn niedokonania czynności. W tym celu komornik wydaje postanowienie. W przypadku gdy postępowanie egzekucyjne okaże się w całości lub w części bezskuteczne, wydatki poniesione przez komornika, które nie zostały pokryte z wyegzekwowanej części świadczenia, obciążają wierzyciela. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Opłaty komornicze za egzekucję świadczeń niepieniężnych

Omówiłam już wcześniej ogóle zasady rządzące pobieraniem opłat przez komorników (kliknij tutaj) oraz koszty komorniczego postępowania zabezpieczającego (kliknij tutaj), a także koszty egzekucji świadczeń niepieniężnych (kliknij tutaj). Obecnie wskażę też zasady rządzące pobieraniem opłat przez komorników za egzekucję świadczeń, które nie mają charakteru pieniężnego. 

Jak stanowi art. 49a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”) prowadzenie egzekucji lub zabezpieczenia świadczeń niepieniężnych wymaga uiszczenia przez wierzyciela opłaty stałej. Brak wniesienia opłaty stałej powoduje zwrot wniosku, niniejsza regulacja ma również zastosowanie do egzekucji prowadzonych na wniosek Skarbu Państwa, opiekuna i prokuratora. 

Wysokość opłaty stałej jest zależna od podejmowanej przez komornika czynności w celu egzekucji świadczeń niepieniężnych. Szczegółowe zasady określania opłaty stałej od danej czynności określone zostały przez ustawodawcę w art. 50 – 60 Ustawy. Wysokość opłaty jest zawsze określona jako procent przeciętnego wynagrodzenia i kształtuje się ona w przedziale od 4 % przeciętnego wynagrodzenia za opieczętowanie nawet do 50 % przeciętnego wynagrodzenia w przypadku odebrania rzeczy. 

Paulina Adamczyk

prawnik

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Opłata za egzekucję świadczeń pieniężnych

Omówiłam już wcześniej ogóle zasady rządzące pobieraniem opłat przez komorników (kliknij tutaj) oraz koszty komorniczego postępowania zabezpieczającego (kliknij tutaj). Obecnie chciałabym nakreślić, z jakimi kosztami należy się liczyć przy egzekucji świadczeń pieniężnych. 

Koszty za egzekucje świadczeń pieniężnych są pokrywane przez dłużnika po zakończeniu postępowania, wierzyciel nie ma obowiązku ich pokrywania przy wszczęciu postępowania lub w toku sprawy. Komornik może jednak żądać zaliczki na koszty. 

Zgodnie z art. 49 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”) za egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15 % wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże w przypadku wyegzekwowania świadczenia wskutek skierowania egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego jak również wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 8 % wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. 

W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art. 823 Kodeksu postępowania cywilnego komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5 % wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednakże w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/10 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W przypadku umorzenia postępowania z innych przyczyn, komornik nie pobiera opłat od tej części świadczenia, która nie została wyegzekwowana. Celem pobrania opłat komornik wydaje postanowienie, w którym wzywa dłużnika do zapłaty w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Bezskuteczny upływ przedmiotowego terminu powoduje dochodzenie kosztów w drodze egzekucji bez konieczności nadawania klauzuli wykonalności. 

W przypadku wszczęcia niecelowej egzekucji koszty postępowania egzekucyjnego ponosi wierzyciel. 

Zarówno dłużnik, jak również wierzyciel obciążony kosztami postępowania egzekucyjnego może złożyć wniosek o obniżenie opłaty z uwagi na sytuację materialną oraz osobistą, które to okoliczności komornik bierze pod uwagę przy rozpoznaniu wniosku.

Paulina Adamczyk

prawnik

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Opłata za postępowanie zabezpieczające

W poprzedniej publikacji omówiłam jakie ogólne zasady rządzą kosztami postępowania egzekucyjnego (kliknij tutaj). Obecnie wskażę, z jakimi wydatkami należy się liczyć przy zabezpieczaniu roszczenia przez komornika. Art. 45 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”) wskazuje, iż za zabezpieczenie roszczenia komornikowi przysługuje opłata w wysokości 2 % wartości roszczenia, które podlega zabezpieczeniu, nie mniejsza jednak niż 3 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego i nie wyższa niż pięciokrotność tego wynagrodzenia. 

Opłatę tę uiszcza wierzyciel, składając wniosek o wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, a jeżeli nie uiści jej wraz z wnioskiem, komornik wzywa wierzyciela do jej uiszczenia w terminie 7 dni. Do czasu uiszczenia opłaty komornik nie dokonuje zabezpieczenia. Nieuiszczenie przez wierzyciela opłaty, o której mowa powyżej, w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu wezwania do zapłaty, powoduje zwrot wniosku. 

Wierzyciel ma jednak możliwość odzyskania kosztów postępowania zabezpieczającego. Na mocy art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego komornik jest władny ustalić koszty, a nie określać kto ma je ponieść, gdyż rozstrzygnięcie w tym zakresie należy do sądu, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2001 roku, II CKN 366/00. Stąd też z wnioskiem o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego należy wystąpić do sądu, który wydał orzeczenie będące podstawą zabezpieczenia. Wniosek taki powinien być zgłoszony terminie wskazanym w art. 109 Kodeksu postępowania cywilnego, czyli najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia. W przypadku, gdy tytułem zabezpieczenia jest nakaz zapłaty, wniosek o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego powinien zostać rozpoznany w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, tj. w wyroku uchylającym nakaz lub utrzymującym nakaz zapłaty (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2006 roku, III CZP 69/06).

Paulina Adamczyk

prawnik

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakie koszty ściąga komornik za prowadzenie egzekucji?

Postępowanie egzekucyjne jako konieczność podjęcia działań przez wierzyciela celem przymusowego ściągnięcia zadłużenia od dłużnika powoduje powstanie po stronie dłużnika, czasem wierzyciela, dodatkowych kosztów i zwiększenia zadłużenia o koszty postępowania egzekucyjnego oraz koszty zastępstwa procesowego, w przypadku, gdy wierzyciel działa przez profesjonalnego pełnomocnika. Postępowanie egzekucyjne bowiem pociąga za sobą powstanie kosztów, które wynikają z ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2006 Nr 167, poz. 1191 z zm.) („Ustawa”). 

Zgodnie z art. 43 ustawy komornik za prowadzenie postępowania egzekucyjnego pobiera opłatę egzekucyjną. Wysokość opłaty egzekucyjnej zależna jest od rodzaju podejmowanych przez komornika czynności egzekucyjnych oraz od wysokości egzekwowanego świadczenia, bowiem opłata liczona jest jako określony procent wartości świadczenia. Wartość świadczenia na podstawie art. 46 Ustawy ustalana jest jako wartość świadczenia głównego wraz z odsetkami, kosztami oraz innymi należnościami, o których egzekucję lub zabezpieczenie wierzyciel wnosił we wniosku. Przy oznaczeniu wartości świadczenia każde rozpoczęte 10 złotych liczy się za pełne. Do wartości świadczenia nie wlicza się kosztów toczącego się postępowania egzekucyjnego oraz kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto w zakresie świadczeń powtarzających się wartość świadczenia do wyliczenia opłaty egzekucyjnej wyliczana jest jako suma świadczeń za jeden rok oraz świadczeń zaległych lub za okres ich trwania, o ile przysługiwały wierzycielowi za okres krótszy niż jeden rok. 

Wysokość opłat egzekucyjnych od danej czynności określają art. 45 – 45a oraz 49 – 60 Ustawy, które wskazują na sposób ustalania wysokości opłaty egzekucyjnej w przypadku dokonania przez komornika oznaczonej czynności egzekucyjnej lub pozaegzekucyjnej. W kolejnych publikacjach omówię poszczególne rodzaje kosztów komorniczych, w tym koszty za zabezpieczenie roszczenia, opłaty egzekucyjne i wydatki komornicze. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl