Zarząd sukcesyjny w jednoosobowej działalności gospodarczej

Jednym z założeń Pakietu „100 zmian dla firm” jest uchwalona 5 lipca 2018 roku ustawa z o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Głównym celem powyższego aktu prawnego jest zapewnienie płynnej kontynuacji jednoosobowej działalności gospodarczej, które stanowią przeważającą większość polskich przedsiębiorstw. Ustawodawca prezentuje rozwiązania, dzięki którym przedsiębiorstwo osoby fizycznej ma nie obrócić się w niebyt z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Ponadto wprowadzone przepisy mają chronić prawa osób trzecich, przede wszystkim kontrahentów, konsumentów czy pracowników. 

Zarządca sukcesyjny 

Nowe przepisy gwarantują przedsiębiorcy wpisanemu do CEIDG możliwość wyznaczenia zarządcy sukcesyjnego, który po jego śmierci będzie zajmował się prowadzeniem przedsiębiorstwa, aż do czasu załatwienia formalności spadkowych. Zarząd sukcesyjny może trwać co do zasady maksymalnie dwa lata, lecz w wyjątkowych przypadkach sąd może termin ten wydłużyć do lat pięciu. Powołanie zarządcy wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. 

W przypadku gdy przedsiębiorca nie wyznaczy zarządcy za życia, do powołania sukcesora uprawnieni będą również spadkobiercy przedsiębiorstwa albo małżonek, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Należy pamiętać, że prawo do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. W tym przypadku powołanie zarządcy wymaga zachowania formy aktu notarialnego. 

Ustawa nie określa szczególnych wymagań jakie spełniać ma osoba obejmująca funkcję zarządcy sukcesyjnego, poza posiadaniem pełnej zdolności do czynności prawnych. Zarządcą nie może jednak zostać osoba wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Ustawodawca nie wymaga, by zarządca posiadał szczególne kwalifikacje i nie stawia żadnych dodatkowych warunków. Wynika stąd, że zarządca sukcesyjny może być ustanowiony w każdym przedsiębiorstwie niezależnie od posiadanych umiejętności. Nie wiadomo jednak do końca jak miałaby być prowadzona działalność, dla której wymagane są specjalne kwalifikacje, np. w przypadku śmierci adwokata czy lekarza. Wydaje się, że nie ma takiej możliwości, gdyż przepisy szczególne wyłączą w tym zakresie stosowanie przepisów ogólnych o sukcesji. Ustawodawca jednak wprost nie zajął się tym tematem.

W trakcie pełnienia zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwo będzie działać pod dotychczasową firmą przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku”. Warto zauważyć, że zawieszenie działalności gospodarczej nie uniemożliwia ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Niemożność ustanowienia zarządcy następuje jednak w sytuacji gdy zostanie ogłoszona upadłość przedsiębiorcy. 

Zarządca sukcesyjny będzie prowadził przedsiębiorstwo we własnym imieniu, lecz na rachunek następców prawnych przedsiębiorcy i ze skutkiem w ich majątku. Uprawniony będzie do czynności zwykłego zarządu. Czynności przekraczające ten zakres będą dokonywane za zgodą właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku ich braku konieczne będzie zezwolenie sądu. Zarządca na czas prowadzenia przedsiębiorstwa będzie mógł nadal korzystać z dotychczasowego NIP, dzięki czemu zachowana będzie ciągłość działalności oraz rozliczeń podatkowych. 

Zarządca nie jest uprawniony do uczestnictwa w zyskach i stratach, tak jak właściciele przedsiębiorstwa w spadku, jednak za wykonywanie określonych czynności przysługuje mu wynagrodzenie. Odpowiednie zastosowanie będą miały w tym przypadku przepisy Kodeksu cywilnego o zleceniu. 

Aspekt podatkowy 

Ustawa wprowadza zmiany polegające na przyznaniu podmiotowości prawnopodatkowej dla przedsiębiorstwa w spadku. Przedsiębiorstwo w spadku będzie traktowane jako osobny podatnik podatku VAT, podatku akcyzowego, podatku dochodowego, podatku tonażowego, podatku okrętowego oraz podatku od gier hazardowych. 

Co więcej, ustawa przewiduje zwolnienie z podatku od spadków i darowizn w przypadku nabycia przez zarządcę sukcesyjnego w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa lub udziału w nim. Warunkiem takiego zwolnienia będzie prowadzenie przedsiębiorstwa przez nabywcę przez okres co najmniej dwóch lat od dnia jego nabycia. 

Prawo pracy 

W zakresie zagadnień dotyczących prawa pracy przyjęto, że stosunki pracy zostaną zachowane, jeżeli zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z dniem śmierci przedsiębiorcy. W innym przypadku, jeżeli zarząd zostanie ustanowiony dopiero po pewnym czasie od otwarcia spadku, stosunki pracy wygasają w ciągu 30 dni od śmierci przedsiębiorcy. Pracownicy będą jednak mieli gwarancje pierwszeństwa w zatrudnieniu w przypadku ponownego zatrudnienia w tej samej grupie zawodowej. Zarządca będzie odpowiedzialny za czynności związane z zatrudnieniem, natomiast płatnikiem składek za ubezpieczenie społeczne będzie przedsiębiorstwo w spadku. 

Przepisy przejściowe 

Przepisy ustawy stosuje się, jeżeli śmierć przedsiębiorcy nastąpiła po dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie uchwalonej ustawy. Z kolei do umów, które zostały zawarte przez przedsiębiorcę przed dniem wejścia w życie ustawy należy stosować przepis ustawy dotyczącej kontynuacji umów zawartych przez przedsiębiorcę. Nowe regulacje stosuje się również do umów o pracę zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy. 

Katarzyna Pelczar

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Zmiana Prawa Bankowego od 1 lipca 2016 - obowiązki banku związane ze śmiercią posiadacza rachunku, Centralna Informacja o Rachunkach

Instytucja dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, opisana w poprzednich postach (tu i tu), jest wciąż mało znana w Polsce. Z danych Związku Banków Polskich wynika, że świadomość klientów banków co do możliwości zdecydowania w ten sposób o losie swoich oszczędności zgromadzonych na rachunku lub lokacie bankowej, jest nadal zbyt niska. Poza tym bardzo często zdarzają się sytuacje, w których spadkobiercy posiadacza rachunku bankowego nie mają wiedzy, czy zmarły miał zgromadzone środki finansowe w bankach, gdzie je ulokował, czy dokonywał zapisów bankowych na rzecz swoich krewnych, a w konsekwencji uzyskanie dostępu do środków pieniężnych po zmarłym jest znacznie utrudnione. Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów Prawa bankowego banki nie są zobowiązane do ustalania, skąd wynika brak aktywności na danym rachunku bankowym, ergo czy jego posiadacz żyje i w związku z tym nie muszą poszukiwać jego potencjalnych spadkobierców. 

Nagminnie pojawiające się na tym tle problemy były impulsem dla ustawodawcy, aby poszukać rozwiązania służącego zwykłym obywatelom, często gubiącym się w zawiłych procedurach stosowanych przez banki. Wyrazem tego dążenia jest ustawa nowelizująca prawo bankowe, która wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2016 roku. 

Generalnie rzecz ujmując, ustawa nakłada na banki szereg obowiązków informacyjnych. W kontekście instytucji opisanej w poprzednich postach, na gruncie znowelizowanych regulacji, banki podczas zawierania umowy o prowadzenie rachunku zobowiązane będą do poinformowania w sposób zrozumiały o możliwości wydania przez posiadacza rachunku dyspozycji wkładem na wypadek śmierci. Natomiast w przypadku powzięcia przez bank informacji o śmierci posiadacza rachunku, który wydał dyspozycję wkładem, bank będzie obowiązany niezwłocznie zawiadomić zapisobiorców o możliwości wypłaty przez nich określonej kwoty. 

Co istotne, po upływie 5 lat od dnia wydania ostatniej dyspozycji przez posiadacza rachunku, ustawa nakłada na bank obowiązek zwrócenia się do ministra właściwego do spraw informatyzacji z wnioskiem o udostępnienie danych z rejestru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) umożliwiających ustalenie, czy posiadacz rachunku żyje.

Ponadto, od dnia 1 lipca 2016 roku będziemy mogli zwrócić się do dowolnego banku w celu uzyskania informacji o wszelkich rachunkach bankowych spadkodawcy. Nowe przepisy przewidują bowiem utworzenie Centralnej Informacji o Rachunkach. Będzie to baza zawierająca informacje o rachunkach bankowych danej osoby (w tym o rachunkach wspólnych), rachunkach bankowych wygasłych z powodu nie korzystania z nich przez posiadacza, a także rachunkach prowadzonych w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub w tzw. SKOK-ach. Dostęp do zgromadzonych w ten sposób danych jest przewidziany dla posiadacza rachunku oraz jego spadkobierców. Bank powinien udzielić stosownej informacji niezwłocznie. Ustawodawca przewidział również, że ewentualna opłata z tego tytułu nie może być większa niż koszt wygenerowania informacji. 

Warto również dodać, że nowelizacja reguluje sprawy związane z rachunkami nieaktywnymi, tzw. „rachunkami uśpionymi”. Zgodnie z nowym przepisem art. 59a ust. 1 Prawa bankowego umowa rachunku bankowego, którego posiadaczem jest osoba fizyczna, nie zawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, będzie ulegała rozwiązaniu z dniem jego śmierci albo po upływie 10 lat od wydania ostatniej dyspozycji dotyczącej tego rachunku, a w przypadku gdy umowa przewiduje prowadzenie więcej niż jednego rachunku - tych rachunków, chyba że umowa rachunku oszczędnościowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej była zawarta na czas oznaczony dłuższy niż 10 lat. Bank będzie zobowiązany również do tego, aby co najmniej sześć miesięcy przed upływem wskazanego 10-letniego okresu, poinformować posiadacza rachunku o skutkach braku aktywności na koncie.

Reasumując, wprowadzenie nowelizacji prawa bankowego należy ocenić bardzo pozytywnie. Opisane zmiany z całą pewnością mają na celu ochronę rzeczywistego interesu posiadaczy rachunków bankowych i ukrócenie niejednokrotnie nieprawidłowego postępowania banków. 

Katarzyna Sobczak

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Jak zapisać spadkobiercom pieniądze na rachunku bankowym - zapis bankowy cz. II

W poprzednim poście (tutaj) na blogu omówiliśmy formalne podstawy możliwości dysponowania środkami na rachunku bankowym na wypadek śmierci. Dziś kilka słów o praktyce. 

Podkreślenia wymaga, że dyspozycje wkładem na wypadek śmierci mogą zostać dokonane, zmienione lub odwołane w każdym czasie przez posiadacza rachunku bankowego. Ustawodawca wymaga w tym przypadku formy pisemnej, co w praktyce przyjmuje postać formularzy specjalnie przygotowanych przez banki. Co istotne, zapis bankowy stanowi jednostronną czynność prawną, a zatem jego ustanowienie nie jest absolutnie zależne od woli banku, bank nie może się sprzeciwić dokonaniu przez nas dyspozycji. 

W sytuacji, gdy wydanie i realizacja dyspozycji narusza przepisy prawa, spadkobiercy posiadacza rachunku bankowego mogą skierować odpowiednie roszczenia do osób, które przejęły środki z rachunku. Podstawą prawną roszczeń będzie wówczas art. 56 ust. 6 Prawa bankowego, stanowiący, że osoby, którym na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci wypłacono kwoty z naruszeniem przepisów, są zobowiązane do ich zwrotu spadkobiercom posiadacza. 

Z praktycznego punktu widzenia, składając oświadczenie o dyspozycji na wypadek śmierci, konieczne jest określenie zapisobiorców z imienia i nazwiska oraz podanie ich numerów PESEL, wskazanie stopnia pokrewieństwa oraz kwot przypadających na poszczególne osoby. 

Co do kosztów związanych z ustanowieniem zapisu bankowego na wypadek śmierci, opłaty są ustalane przez każdy bank indywidualnie, przy czym oscylują one w granicach maksymalnie 20-30 złotych. Natomiast zapisobiorca powinien pamiętać, że przyjęcie tego typu zapisu wiąże się z obowiązkami wynikającymi z Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn. 

Warto mieć również na uwadze, że przepisy prawa bankowego przewidują obowiązek banku polegający na zwrocie kosztów pogrzebu posiadacza rachunku w razie jego śmierci. Zwrot następuje do rąk osoby, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów, w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. Wypłacona z tego tytułu kwota również nie wchodzi w skład masy spadkowej po zmarłym. Natomiast co istotne, wypłata środków pieniężnych stanowiących zwrot kosztów pogrzebu posiadacza rachunku ma pierwszeństwo przed realizacją dyspozycji na wypadek śmierci. Regulacja ta ma zagwarantować godny pochówek zmarłemu, nawet jeśli nie miał on bliskich krewnych gotowych pokryć wszystkie koszty z własnej kieszeni. 

Reasumując, warto mieć na uwadze możliwość skorzystania z instytucji, jaką jest dyspozycja wkładu na rachunku bankowym na wypadek śmierci – swoisty „testament bankowy”. 

Z chwilą, w której bank dowie się o śmierci posiadacza rachunku, jego rachunek jest zwykle zamykany lub blokowany, a zgromadzone na nim oszczędności nie rzadko trafiają na specjalnie tworzone konto techniczne, w żaden sposób nieoprocentowane. Środki są uwalniane dopiero po przedłożeniu prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu notarialnego poświadczającego dziedziczenie. 

Rozważenie dokonania zapisu bankowego na wypadek śmierci jest szczególnie wskazane, gdy mamy szerokie grono potencjalnych spadkobierców, którzy teoretycznie mogą wdać się w spór co do podziału spadku. Warto pamiętać, że nawet sporządzenie testamentu (również w formie notarialnej) nie zawsze daje gwarancję sprawnego podziału majątku zgodnego z rzeczywistą wolą zmarłego. Udziału w spadku zawsze może domagać się określona grupa spadkobierców ustawowych, nieuwzględnionych w testamencie, a uprawnionych do zachowku. W toku ewentualnych sporów sądowych na tym tle, trwających niekiedy nawet kilka czy kilkanaście lat, nasi najbliżsi mogą być pozbawieni środków do życia bądź po prostu ich sytuacja ekonomiczna może ulec drastycznemu pogorszeniu. Natomiast ustanowienie dyspozycji bankowej na wypadek śmierci umożliwi naszym bliskim szybki dostęp do zgromadzonych środków pieniężnych. 

Dokonanie zapisu bankowego warto również rozważyć, jeśli jesteśmy aktywnymi uczestnikami obrotu gospodarczego, np. dokonujemy dużych inwestycji, prowadzimy jednoosobową działalność gospodarczą, a w skład naszego majątku wchodzą liczne długi (zwłaszcza takie, co do których prowadzimy spory z wierzycielami). Wówczas w momencie postępowania spadkowego pojawi się problem odpowiedzialności osób nam najbliższych za nasze długi. Może zaistnieć konieczność dokonania spisu inwentarza bądź odrzucenia spadku. Warto zatem skorzystać z omawianej instytucji prawa bankowego i zabezpieczyć wcześniej pewną sumę pieniędzy dla naszej rodziny. 

W następnej publikacji omówimy szykowane na połowę roku zmiany w tym zakresie.

Katarzyna Sobczak

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Jak zapisać spadkobiercom pieniądze zgromadzone w banku? Zapis bankowy - cz. I.

Regulacje polskiego prawa spadkowego zawarte w kodeksie cywilnym przewidują, że jedyną formą rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci jest testament. Powołanie do spadku może wynikać również z ustawy. Niemniej warto wiedzieć, że jedną z czynności mających na celu uporządkowanie naszej sytuacji majątkowej po śmierci, jest również tzw. zapis bankowy. Zapis bankowy bądź innymi słowy „dyspozycja wkładem na wypadek śmierci” to instytucja prawa bankowego uregulowana w art. 56 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz.U.2015.128). Stanowi ona wyjątek od ogólnych zasad dziedziczenia, dopełniając i uelastyczniając przepisy polskiego prawa spadkowego. Co istotne, ma znaczenie praktyczne, ponieważ zapewnia osobom bliskim zmarłego szybki dostęp do środków zgromadzonych na jego rachunkach bankowych, bez konieczności prowadzenia długiego procesu spadkowego. 

Istota zapisu bankowego polega na zobowiązaniu banku przez posiadacza rachunku do dokonania na wypadek jego śmierci wypłaty określonej kwoty na rzecz określonej osoby. Kwestią fundamentalną, wymagającą wyraźnego podkreślenia jest fakt, że przekazane w ten sposób środki pieniężne nie wchodzą w skład spadku i nie będą zaliczane do schedy spadkowej. Nie pozostają w żadnej relacji do testamentu. Nie będą również traktowane jako darowizny w rozumieniu przepisów o zachowku. 

Instytucja zapisu bankowego wiąże się jednak z pewnymi istotnymi ograniczeniami, o których należy pamiętać. Po pierwsze, przysługuje jedynie posiadaczom rachunków oszczędnościowych, rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych i rachunków terminowej lokaty oszczędnościowej. Po drugie, dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie może być dokonana z rachunków wspólnych, np. małżeńskich. Jest to bowiem forma rozrządzenia na wypadek śmierci i wprowadzenie takiej możliwości naruszałoby de facto zakaz tworzenia testamentów wspólnych. 

Kolejne bardzo ważne ograniczenie ustawowe dotyczy kręgu osób, na rzecz których można dokonać zapisu bankowego. Przepisy prawa bankowego wprowadzają katalog zamknięty, obejmujący jedynie najbliższych krewnych: małżonka, wstępnych, zstępnych i rodzeństwo. W tym miejscu warto mieć na uwadze, że w/w osoby nie muszą być jednocześnie spadkobiercami, prawa majątkowe wskazane przez posiadacza rachunku przechodzą wraz z jego śmiercią na rzecz zapisobiorcy niezależnie od tego, czy jest on powołany do dziedziczenia z mocy ustawy lub testamentu. 

Ochronie masy spadkowej przed jej zbyt znacznym uszczupleniem ma służyć ograniczenie ilościowe. Zgodnie z art. 56 ust. 2 Prawa bankowego dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. W związku z tym, że posiadacz rachunku może dokonać kilka zapisów bankowych na rzecz różnych osób, wskazane ograniczenie ilościowe dotyczy zapisów wykonanych ze wszystkich rachunków bankowych posiadacza we wszystkich bankach. Natomiast w przypadku, gdy łączna suma złożonych dyspozycji przekracza w/w limit, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej. A zatem w wypłacie środków nie istnieje zasada proporcjonalności - w pierwszej kolejności są wypłacane kwoty określone w dyspozycjach późniejszych. Poza tym warto wspomnieć, że z kolei nadwyżka na rachunkach przekraczająca wskazany limit wchodzi w skład spadku i podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych określonych w kodeksie cywilnym.

W kolejnych postach omówimy praktyczne aspekty związane z ustanowieniem zapisu bankowego a także planowaną w tym zakresie na 1 lipca 2016 roku nowelizację przepisów.

Katarzyna Sobczak

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Europejskie poświadczenie spadkowe – tryb wydania i skutki

Od 17 sierpnia 2015 roku w prawie polskim zaczęła obowiązywać instytucja europejskiego poświadczenia spadkowego, którego celem jest ułatwienie realizacji praw do spadku w przypadku składników masy spadkowej znajdujących się w różnych krajach Unii Europejskiej. Związane jest to z bezpośrednim stosowaniem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego („Rozporządzenie”).

Europejskie poświadczenia spadkowe jest dokumentem, który jest wykorzystywany przez spadkobierców, zapisobierców mających bezpośrednie prawa do spadku oraz wykonawców testamentów lub zarządców spadku, aby wykazać w innym kraju UE swój status lub wykonywać, odpowiednio, swoje prawa jako spadkobiercy lub zapisobiercy, lub swoje uprawnienia jako wykonawcy testamentów lub zarządcy spadku. 

Europejskie poświadczenie spadkowe wydawane jest przez sąd bądź notariusza, na wniosek wskazanych powyżej osób. Wniosek ten, kierowany do sądu, zgodnie z art. 65 Rozporządzenia, powinien zawierać szereg danych i informacji, w tym w szczególności:

1. informacje dotyczące zmarłego: nazwisko (nazwisko rodowe, jeśli dotyczy), imię (imiona), płeć, data i miejsce urodzenia, stan cywilny, obywatelstwo, numer identyfikacyjny (jeśli dotyczy), adres w chwili śmierci, data i miejsce śmierci;

2. informacje dotyczące wnioskodawcy: nazwisko (nazwisko rodowe, jeśli dotyczy), imię (imiona), płeć, data i miejsce urodzenia, stan cywilny, obywatelstwo, numer identyfikacyjny (jeśli dotyczy), adres i stosunki łączące go ze zmarłym;

3. informacje o małżonku oraz ewentualnie byłym małżonku: nazwisko (nazwisko rodowe, jeśli dotyczy), imię (imiona), płeć, data i miejsce urodzenia, stan cywilny, obywatelstwo, numer identyfikacyjny (jeśli dotyczy) oraz adres;

4. informacje o pozostałych ewentualnych beneficjentach na podstawie rozrządzenia na wypadek śmierci lub z mocy prawa, np. zapisobiercach: nazwisko, imię (imiona) lub nazwa organizacji, numer identyfikacyjny (jeśli dotyczy) i adres;

5. informacje o tym, czy zmarły dokonał rozrządzenia na wypadek śmierci, tj. sporządził testament; jeżeli nie został dołączony oryginał ani kopia rozrządzenia, informacja o miejscu, w którym znajduje się oryginał. 

Europejskie poświadczenie spadkowe stanowi potwierdzenie, że osoba w nim wymieniona posiada status i prawa stosunku do spadku wskazane w jego treści, a skutki wywołuje we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz Danii. 

Artur Stosio

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Jak ograniczyć odpowiedzialność za długi spadkowe - zmiany w prawie spadkowym 2015

Jak stanowi art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może przyjąć spadek, odrzucić spadek lub przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Właśnie ta trzecia opcja umożliwia najpełniejsze zabezpieczenie spadkobiercy przed nieograniczoną odpowiedzialnością z tytułu długów spadkodawcy, gdyż odrzucenie spadku w pewnych sytuacjach może być zakwestionowane przez wierzycieli. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, iż spadkobierca ponosi odpowiedzialność za odziedziczone zobowiązania spadkodawcy, jednak jedynie do kwoty będącej równowartością spadku. Jeśli zostało złożone oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a przykładowo spadek wart jest 20.000 złotych, długi zaś wynoszą 25.000 złotych, spadkobierca spłaci długi do wysokości 20.000 złotych i nie będzie odpowiedzialny za niespłacone długi w kwocie 5.000 złotych.

Oświadczenie o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu powinno zostać złożone w ciągu sześciu miesięcy od momentu uzyskania wiedzy o tytule powołania danego spadkobiercy do spadku, czyli o tym, że będzie się dziedziczyć na podstawie testamentu lub na podstawie ustawy. Zgodnie z nowelizacją Kodeksu cywilnego, która weszła w życie w dniu 18 października 2015 roku, brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. 

Jednak do spadków otwartych przed dniem 18 października 2015 roku, czyli do takich, w których spadkodawca zmarł przed tą datą, nadal zastosowanie znajdą przepisy dotychczas obowiązujące, a więc brak złożenia oświadczenia w powyżej wskazanym terminie, zgodnie z art. 1015 § 2 Kodeksu cywilnego, będzie nadal jednoznaczny z przyjęciem spadku wprost tzn. bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkodawcy. W przypadku zatem spadków otwartych przed 18 października 2015 roku po upływie sześciu miesięcy od uzyskania wiedzy o powołaniu do spadku nie ma nadal możliwości ograniczenia odpowiedzialności za długi poprzez przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, z wyjątkami przewidzianymi w dawnym art.1015 § 2 zd. 2 Kodeksu cywilnego. Są to przypadki, kiedy z mocy prawa przyjmuje się, że dany spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nawet jeśli na czas nie złożył oświadczenia ograniczającego jego odpowiedzialność. Takie rozwiązanie zostało przez ustawodawcę zastrzeżone na wypadek gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych (np. osoba małoletnia), albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia albo osoba prawna. Wówczas w przypadku braku złożenia oświadczenia uznaje się, że taki spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, tj. z ograniczeniem własnej odpowiedzialności za długi spadkodawcy do aktywów spadku.

Ponadto w przypadku, kiedy wierzyciel dochodzi wykonania zobowiązań spadkodawcy od jego spadkobierców, jest dopuszczona możliwość obrony spadkobierców poprzez powołanie się na zasady współżycia społecznego, tj. na art. 5 Kodeksu cywilnego, celem ograniczenia swojej odpowiedzialności za długi spadkodawcy.

Aleksandra Dalecka

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Czy można sobie zapewnić dziedziczenie praw do lokalu socjalnego i komunalnego?

Śmierć osoby wynajmującej lokal socjalny czy też lokal komunalny stawia pod znakiem zapytania sytuację mieszkaniową osób wspólnie z nią zamieszkujących. Zarówno lokal socjalny, jak i lokal komunalny, nie stanowią przedmiotu własności najemcy, co powoduje, iż lokal taki nie wchodzi do masy spadkowej po zmarłym najemcy. W konsekwencji ani najemca, ani jego rodzina nie mogą podjąć żadnych skutecznych prawnie działań, które powodowałyby w przyszłości „dziedziczenie” praw do takiego lokalu przez rodzinę najemcy. 

Możliwe jest jednak podjęcie działań faktycznych, które spowodują kontynuację najmu lokalu komunalnego przez osoby najbliższe zmarłego najemcy.

W myśl art. 691 Kodeksu cywilnego, w przypadku śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu może wstąpić wdowa lub wdowiec, dzieci najemcy i jego współmałżonka oraz inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.

Należy jednak pamiętać, iż do wstąpienia w stosunek najmu może dojść tylko wtedy, gdy umiera jedyny najemca lokalu. Jeżeli po stronie najemcy występuje większa liczba 

osób, w przypadku jednej z nich najem jest kontynuowany przez pozostałych najemców. 

W miejsce zmarłego nie wstępują natomiast inne osoby. 

Przepisy wymagają ponadto, żeby osoby, które chcą wstąpić w stosunek najmu, stale mieszkały z najemcą aż do jego śmierci. Wskazać należy, iż w tym zakresie nie jest wystarczający sam meldunek. Lokal taki powinien stanowić centrum życiowe osoby, która ubiega się o wstąpienie w stosunek najmu. Oznacza to, że jeszcze za życia najemcy osoba taka powinna mieć w takim mieszkaniu swoje rzeczy, spędzać tam czas, nocować, itp. Gmina bada te okoliczności przeprowadzając w tym celu wywiad środowiskowy. Jeżeli z oświadczeń sąsiadów zmarłego najemcy wynikną sprzeczności, tj. nie będzie z nich wynikało, że takie mieszkanie dla osoby ubiegającej się o kontynuację najmu stanowiło centrum interesów życiowych – gmina odrzuci wniosek bliskich zmarłego o wstąpienie w stosunek najmu.

Wstąpienie w stosunek najmu implikuje jego kontynuację – kontynuator wstępuje w prawa i obowiązki zmarłego najemcy. W szczególności zachowuje dotychczasowe stawki czynszu, lecz także przejmuje zobowiązania zmarłego najemcy – np. za nieopłacony czynsz.

Jeżeli dana osoba nie spełnia warunków, aby móc wstąpić w stosunek najmu, pozostaje mu jeszcze możliwość złożenia wniosku do gminy o zawarcie umowy najmu. Zawarcie takiej umowy zależy już jednak od dobrej woli gminy. W praktyce najczęściej nowa umowa zawiera inną treść, niż umowa zawarta z gminą przez zmarłego najemcę – m.in. gmina może zaproponować wyższą stawkę czynszu.

W sytuacji, gdy nie dojdzie do wstąpienia w stosunek najmu, ani nie dojdzie do zawarcia nowej umowy najmu, dalsze zamieszkiwanie w lokalu komunalnym po zmarłym najemcą będzie następowało bez tytułu prawnego. Gmina w takiej sytuacji będzie miała pełne prawo do wystąpienia do sądu o eksmisję takiej osoby.

Wskazać jednak należy, iż osoby, które wspólnie zamieszkiwały ze zmarłym najemcą lokalu socjalnego nie mogą skorzystać z opcji wstąpienia w najem. W tym kontekście zwrócić uwagę należy na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2010 r., o sygnaturze akt. III CZP 51/10, w myśl której do stosunku najmu lokalu socjalnego nie stosuje się regulacji 691 Kodeksu cywilnego. 

W razie śmierci najemcy lokalu socjalnego, zamieszkujące z nim osoby bliskie będą uprawnione do zamieszkiwania w lokalu wyłącznie w sytuacji, gdy same będą spełniały wymagania dotyczące otrzymania lokalu socjalnego. W takiej sytuacji powinny one wystąpić do gminy z wnioskiem o zawarcie nowej umowy najmu lokalu socjalnego, który może nie zostać rozpoznany pozytywnie. 

Jeżeli taki wniosek nie zostanie złożony, bądź osoby go składające nie spełniają przesłanek ustawowych koniecznych do możliwości wstąpienia w najem lokalu socjalnego stosunek najmu wygaśnie i nie będzie mógł on być kontynuowany.

Marta Drążkowska

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Czy członkowie rodziny mogą zabezpieczyć sobie dziedziczenie po osobie starszej?

Dziedziczeniem nazywamy nabycie po osobie zmarłej majątku, ale także obowiązków majątkowych, np. długów. Spadek można odziedziczyć na podstawie zasad ustawowych określonych w Kodeksie cywilnym i mamy wówczas do czynienia z tzw. dziedziczeniem ustawowym. 

Dziedziczenie po osobie zmarłej odbywa się w następującej kolejności: 

(i) małżonek oraz dzieci, a jeśli dzieci nie dożyły spadku, to wówczas dalsi zstępni (wnuki, prawnuki, praprawnuki),

(ii) małżonek oraz rodzice, jeżeli zmarły nie miał dzieci,

(iii) rodzice, w przypadku braku zstępnych i małżonka,

(iv) jedno z rodziców oraz rodzeństwo, które dziedziczy tylko wówczas, gdy zmarły nie miał dzieci i drugi rodzic nie dożył spadku, a kiedy rodzeństwo nie dożyło spadku, to udział, który przypadałby tej osobie dziedziczą potomkowie rodzeństwa,

(v) dziadkowie dziedziczą, kiedy nie ma małżonka, dzieci, rodziców, rodzeństwa, ani zstępnych; a jeśli dziadkowie nie dożyją spadku to dziedziczą ich zstępni, czyli wujowie spadkodawcy, jego stryjowie, ciotki, a w przypadku, gdy ktoś z nich nie dożyje spadku, wówczas dzieci, czyli cioteczne lub stryjeczne rodzeństwo spadkodawcy,

(vi) pasierbowie dziedziczą gdy nie ma małżonka, ani nikogo spośród wyżej wymienionych krewnych spadkobiercy,

(vii) gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie da się ustalić na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, albo spadkodawca mieszkał za granicą – wówczas spadek przypada Skarbowi Państwa.

Możliwe jest też dziedziczenie na podstawie testamentu. Jeśli osoba zmarła chce, aby spadek nabyła konkretna osoba lub osoby, wówczas sporządza testament, w którym wskazuje jakie osoby spadek nabędą, z pierwszeństwem przed osobami, których dziedziczenie wynikałoby z Kodeksu cywilnego. W testamencie można też zmieniać kolejność dziedziczenia ustawowego, opisaną powyżej. Sporządzając testament, dana osoba decyduje, że tylko wybrani przez nią członkowie rodziny zostaną jej spadkobiercami. Warto w tym miejscu wspomnieć o instytucji zachowku. Jest to należna zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, o ile byliby powołani do spadku z mocy Kodeksu cywilnego, kwota odpowiadająca wartości części spadku, jaką otrzymaliby w dziedziczeniu ustawowym. 

Członkowie rodziny, którzy chcą zapewnić sobie dziedziczenie, powinni zatem zadbać o to, aby osoba starsza sporządziła testament, w którym dokona odpowiednich rozporządzeń dotyczących spadku. Dla swej ważności testament nie może być sporządzony (i) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, (ii) pod wpływem błędu, o ile istnienie przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod jego wpływem, to nie sporządziłby testamentu tej treści, (iii) pod wpływem groźby. Testament może być jednak w każdej chwili odwołany wedle woli testatora, więc pełnego zabezpieczenia dziedziczenia na swoją korzyść uzyskać się nie da. 

Gabriela Waraszkiewicz

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Pogrzeb na koszt Skarbu Państwa. Czy rodzina zawsze zobowiązana jest do ponoszenia kosztów pochówku?

Zgodnie z art. 922 § Kodeksu cywilnego do długów spadkowych należą także m.in. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Ogólnie sprawę ujmując odpowiedzialność za długi spadkowe ponosi spadkobierca, a chroni go przed tą odpowiedzialnością oświadczenie o odrzuceniu spadku oraz do pewnego stopnia oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. 

Skarb Państwa nie zostawia jednak rodzin zmarłych zupełnie samych w kwestii pogrzebu, gdyż wypłaca tzw. zasiłek pogrzebowy, obecnie w kwocie 4.000 złotych, co pokrywa koszty standardowego pochówku. 

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 15 w zw. z art. 44 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej do zadań własnych gminy należy sprawianie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym. Sprawianie pogrzebu odbywa się w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego, a zgodnie z art. 96 ust. 3 tej ustawy w przypadku pokrycia kosztów pogrzebu przez gminę poniesione wydatki podlegają zwrotowi z masy spadkowej, jeżeli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy. Gmina więc pochowa zmarłego, którego nie pochowała rodzina (niezależnie od statusu materialnego tej rodziny), ustali, czy przysługiwał po nim zasiłek pogrzebowy i zażąda jego zapłaty do wysokości udokumentowanych kosztów pochówku, a jeśli nie, wystąpi z roszczeniami do zwrot tych kosztów z masy spadkowej. Zatem rodzina nie ma obowiązku dokonania pochówku, ale w przypadku, gdy po zmarłym nie przysługuje zasiłek pogrzebowy, musi się liczyć z roszczeniami do masy spadkowej z tego tytułu zgłaszanymi przez gminę, która zleciła dokonanie pochówku.

Aleksandra Dalecka

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Czynienie nakładów na majątek osoby starszej a dziedziczenie

Co do zasady czynienie nakładów na majątek przyszłego spadkodawcy może mieć wpływ na dziedzicznie po nim. Sytuacja osoby czyniącej nakłady uzależniona jest jednak od tego czy osoba ta zostanie spadkobiercą po osobie starszej, a także od tego w jakim celu uczyniła nakłady na majątek spadkowy.

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że sąd w postępowaniu o podział spadku w pierwszej kolejności ustala tzw. czystą wartość spadku, a więc jego wartość do podziału pomiędzy spadkobierców. Następuje to w ten sposób, że do wartości spadku sąd dolicza darowizny dokonane przez spadkodawcę za swojego życia na rzecz spadkobierców oraz odlicza od wartości spadku długi spadkowe. Zgodnie z art. 922 § 3 Kodeksu cywilnego, nakłady poczynione na majątek spadkodawcy stanowią dług spadkowy, a zatem ich wartość powinna zostać odliczona od wartości aktywów spadkowych. Spadkobierca, który poczynił nakłady na rzecz majątku spadkodawcy może żądać, aby nakłady te zostały uwzględnione przy dokonywaniu podziału spadku.

W uproszczeniu, tytułem przykładu, wygląda to w następujący sposób:

Jeżeli jeden ze spadkobierców dokonał nakładów na majątek przyszłego spadkodawcy w wysokości 10.000 zł, kwotę tą należy odliczyć od wartości majątku po spadkodawcy. Jeżeli wynosi ona 100.000 zł, to po odjęciu 10.000 zł czysta wartość spadku wynosi 90.000 zł. Kwota ta podlega podziałowi pomiędzy spadkobierców. Jeżeli spadkobierców było trzech, to każdy z nich otrzyma majątek spadkowy warty 30.000 zł. Jednakże ten z nich, który poczynił nakłady na majątek spadkowy w praktyce otrzyma aktywa o wartości 40.000 zł, bowiem poczynione przez niego nakłady zostaną mu zwrócone jako dług spadkowy.

Odmiennie kształtuje się sytuacja, kiedy nakłady na majątek przyszłego spadkodawcy poczyniła osoba, która nie została spadkobiercą. W takiej sytuacji co do zasady osobie takiej będzie przysługiwało względem spadkobierców roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. U podstaw takiego roszczenia leży art. 405 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: „Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.” W praktyce oznacza to, że osoba która poczyniła nakłady na majątek spadkodawcy, może żądać wydania danej rzeczy lub gdy nie jest to możliwe (np. w przypadku gdy sfinansowała część kosztów budowy domu spadkodawcy), może domagać się od spadkobierców zapłaty za poczynione przez siebie nakłady. 

Należy jednak zastrzec, że możliwość żądania od spadkobierców zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ograniczona jest przesłankami wskazanymi w art. 411 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jedną z nich, nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Z powyższego wynika, że dla żądania zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia istotne jest nastawienie psychiczne czyniącego nakłady tj. przede wszystkim czy czyniąc nakłady miał świadomość, że nie zostanie on spadkobiercą, a tym samym nie otrzyma majątku na który poczynił nakłady, a także czy zastrzegł względem spadkodawcy obowiązek zwrotu na jego rzecz poczynionych nakładów. Tytułem przykładu można powołać się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 601/97, zgodnie z którym: „Teściowie (rodzice), którzy pomagali synowej i synowi w budowie domu, nie mogą żądać zwrotu poniesionych nakładów, jeżeli świadcząc tę pomoc, postępowali tak dobrowolnie, z poczucia obowiązku moralnego, a nie w celu uzyskania odpowiedniej zapłaty lub innego świadczenia wzajemnego.”

Jak wynika z powyższego, precyzyjna odpowiedź na pytanie czy w danej sytuacji nakłady poczynione na majątek spadkodawcy będą mieć wpływ na dziedziczenie po nim wymaga indywidualnej analizy prawnej, bowiem na ustalenie tej kwestii wpływ będą mieć różnego rodzaju czynniki.

Agata Aksanowska

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Czy umowa dożywocia ma wpływ na spadkobranie po dożywotniku ?

Często osoby posiadające nieruchomości, planujące przekazać mienie swoim następcom, zastanawiają się w jakiej formie to uczynić – czy przepisać majątek w testamencie, czy dokonać podziału jeszcze za życia (aby uniknąć ewentualnych sporów), poprzez zawarcie umowy darowizny lub dożywocia. Celem niniejszego artykułu jest przyjrzenie się jednej z form przekazania majątku najbliższym przez zawarcie umowy dożywocia oraz analiza statusu spadkobierców dożywotnika. 

W myśl artykułu 908 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.): jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Prawo dożywocia jest więc prawem majątkowym o charakterze ściśle osobistym. Zgodnie z ugruntowanym poglądem w doktrynie, powiązanie niektórych stosunków cywilnoprawnych z osobistymi interesami, potrzebami, przymiotami jednostki czy oparcie tych stosunków na zaufaniu, powoduje z zasady ich wygaśnięcie z chwilą śmierci podmiotu uprawnionego czy zobowiązanego. Do takich stosunków należy zaliczyć dożywocie, stąd też prawa dożywotnika wygasają wraz z jego śmiercią, a więc nie wchodzą w skład spadku po zmarłym dożywotniku. Artykuł 922 § 2 Kodeksu cywilnego precyzuje: nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Na potwierdzenie powyższego, należy przytoczyć postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1968 r. (II CZ 67/68): „Uprawnienia dożywotnika lub każdego z dożywotników są uprawnieniami ściśle osobistymi, określone więc tymi uprawnieniami roszczenia przysługują tylko dożywotnikowi. Prawa dożywotnika są niezbywalne (art. 912 k.c.) i wygasają wraz z jego śmiercią.” 

Przeniesienie własności nieruchomości następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia, a nabywca wstępuje ex lege w prawa i obowiązki zbywcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1968 r., II CR 236/68). Nieruchomość ta, już od chwili przeniesienia jej własności na zobowiązanego z tytułu prawa dożywocia, należałaby do spadku po zobowiązanym, a nie po dożywotniku, choćby zobowiązany zmarł przed dożywotnikiem. Jeśli wiec własność nieruchomości zostanie przekazana w drodze dożywocia, przeciwnie niż w przypadku darowizny, nie spowoduje możliwości dochodzenia roszczeń z zachowku. Kodeks cywilny w części poświęconej spadkom nie pozwala na to w przypadku innym niż darowizna. W myśl art. 993 kodeksu cywilnego: przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Warto również przytoczyć treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1970 r. (III CZP 112/69), mającej moc zasady prawnej: „roszczenie dożywotnika będącego zbywcą nieruchomości, który po wytoczeniu powództwa o rozwiązanie umowy o dożywocie (art. 913 § 2 k.c.) zmarł przed zakończeniem tego postępowania, nie przechodzi na jego spadkobiercę.” Wynika to z treści prawa dożywocia związanego nieodłącznie z osobą dożywotnika, co sprawia, że prawo dożywocia i roszczenia związane z tym prawem są niezbywalne, nie podlegają egzekucji i wygasają z chwilą śmierci uprawnionego, w związku z czym nie wchodzą do spadku.

Podsumowując, umowa dożywocia ma ogromny wpływ na status spadkobierców dożywotnika. Nie odziedziczą oni już przepisanej nieruchomości, gdyż wyszła ona z majątku spadkodawcy jeszcze za jego życia. Również patrząc od drugiej strony - prawa dożywotnika wygasają wraz z jego śmiercią, więc nie będą wchodziły w skład spadku, zatem spadkobiercy nie mogą dochodzić jakichkolwiek praw po zmarłym dożywotniku do aktualnego właściciela nieruchomości.

Agnieszka Materna

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Czy jeśli w spadku nie ma wystarczających aktywów zapisobiorca może żądać wykonania zapisu na swoją rzecz?

Celowym do udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie wydaje się być uprzednie wyjaśnienie, czym jest zapis. Zapisem jest określone roszczenie majątkowe na rzecz oznaczonej osoby, do spełnienia którego zobowiązany został spadkobierca. Zapis jest rozrządzeniem testamentowym, które kreuje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy spadkobiercą (zarówno ustawowym jak i testamentowym) i zapisobiercą. Zapisem może zostać obciążony również zapisobierca – wówczas będziemy mieli do czynienia z tzw. dalszym zapisem. 

Zapis należy do długów spadkowych. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 1030 kpc do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego majątku. Znaczenie będzie miał również sposób, w jaki nastąpiło przyjęcie spadku: w razie prostego przyjęcia spadku – spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia, przyjmując natomiast spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiedzialność ta ogranicza się jedynie do wartości stanu czynnego spadku. 

Zgodnie zaś z art. 1033 kpc „odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów zwykłych i poleceń ogranicza się do wartości stanu czynnego spadku”. Powyższe oznacza, że spadkobierca zobowiązany będzie do wykonania zapisu o tyle tylko, o ile nabyty spadek na to pozwoli, czyli w sytuacji, gdy wartość aktywów spadku przewyższy długi. Wspomniane ograniczenie odpowiedzialności znajduje zastosowanie do każdego spadkobiercy, zarówno ustawowego jak i testamentowego. Na jej zakres nie ma również wpływu sposób, w jaki spadek został przyjęty - odpowiedzialność ta jest ograniczona tak przy prostym przyjęciu spadku, jak i przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Za zapisy zwykłe spadkobierca odpowiada zawsze do wysokości wartości stanu czynnego spadku, co oznacza, że przekroczenie tej wartości powoduje, że wszystkie zapisy zwykłe ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu, tak by razem nie przekroczyły stanu czynnego spadku. Przepis art. 1033 kpc określa maksymalną wysokość zobowiązania spadkobiercy.

Reasumując, zapis testamentowy zostanie wykonany, jeżeli aktywa spadku będą wystarczające.

Emilia Bartosiak

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Kiedy dziecko dziedziczy po rodzicach na podstawie ustawy?

Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczą jego dzieci oraz małżonek. Dziedziczenie odbywa się w częściach równych, z tym że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Rodzic może także przekazać swój majątek dzieciom w testamencie, wówczas dziedziczenie nastąpi na zasadach przewidzianych w testamencie, a nie na podstawie porządku dziedziczenia przewidzianego w Kodeksie cywilnym. 

Wskazać zatem należy, że dzieci zasadniczo zawsze dziedziczą po rodzicach w pierwszej kolejności. Wyłączenie dzieci z dziedziczenia może nastąpić w przypadku: zrzeczenia się przez dziecko dziedziczenia poprzez zawarcie umowy zrzeczenia dziedziczenia z rodzicem, wydziedziczenia dziecka przez rodzica, uznania dziecka za niegodnego dziedziczenia lub rozdysponowania skutecznego majątkiem przez rodzica w testamencie na rzecz innych niż dzieci osób. 

Dziecko dziedziczy po swoim rodzicu niezależnie czy pochodzi z małżeństwa czy zostało poczęte w związku nieformalnym. Dziecko dziedziczy również wtedy, gdy ojcostwo względem niego zostało ustalone w drodze orzeczenia sądowego. Również dziecko przysposobione (tzw. adopcyjne) dziedziczy po przysposabiającym rodzicu. 

Paulina Adamczyk 

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Ustanowienie spadkobiercy pod warunkiem

Zasadniczo polskie prawo spadkowe nie pozwala na ustanowienie spadkobiercy z zastrzeżeniem warunku lub terminu. 

Zgodnie z art. 962 Kodeksu cywilnego powołanie spadkobiercy z zastrzeżeniem warunku lub terminu powoduje, iż zastrzeżony warunek lub termin traktuje się jak nieistniejący. Wobec czego spadkobierca taki powołany jest tak jakby żaden warunek lub termin nie został wskazany przez spadkodawcę. 

Jednak w sytuacji, w której z testamentu lub okoliczności faktycznych wynika, że bez zastrzeżenia warunku lub terminu dany spadkobierca nie zostałby powołany do spadku, takie powołanie jest nieważne. 

Przepisów o zastrzeżeniu warunku lub terminu przy powołaniu spadkobiercy nie stosuje się, o ile ziszczenie lub nieziszczenie warunku lub nadejście terminu nastąpiło przed śmiercią spadkodawcy. Wówczas zastrzeżenie warunku lub terminu nie ma żadnego wpływu na powołanie danej osoby do spadku. Powołanie, o ile nie jest obarczone innymi wadami prawnymi, jest zatem w pełni skuteczne. 

Paulina Adamczyk 

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Testament – czy można cały majątek zapisać osobie nie z rodziny? Czy można wskazać konkretne rzeczy, aby dana osoba je dostała?

Polski system prawa spadkowego zna dwie drogi nabycia majątku w drodze dziedziczenia: poprzez dziedziczenie ustawowe oraz poprzez dziedziczenie testamentowe. Dziedziczenie ustawowe zachodzi, o ile spadkodawca nie pozostawi ważnego testamentu, na jego podstawie majątek spadkodawcy zostaje przekazany na rzecz rodziny zmarłego, a w przypadku jej braku na rzecz Skarbu Państwa lub gminy. 

Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Rozporządzenie majątkiem w drodze testamentu jest w pełni zależne od woli spadkodawcy. Poprzez dziedziczenie testamentowe spadkodawca może powierzyć swój majątek wybranej osobie lub osobom. Wskazać należy, iż nie musi to być osoba z rodziny spadkodawcy. Testament jest zatem formą dyspozycji majątkiem na wypadek śmierci zgodnie z wolą spadkodawcy w zakresie podmiotowym, jak również przedmiotowym. 

Podkreślić jednak należy, iż przekazanie całego majątku poprzez testament na rzecz osoby spoza najbliższej rodziny powoduje powstanie po stronie spadkobiercy obowiązku do świadczenia na rzecz zstępnych, małżonka oraz rodziców spadkodawcy zachowku zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego. Zobowiązanie do świadczenia zachowku nie powstaje, o ile spadkodawca skutecznie wydziedziczył w testamencie uprawnionych do zachowku. Przesłanki wydziedziczenia wskazuje art. 1008 Kodeksu cywilnego. Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z testamentu. 

W testamencie spadkodawca może powołać spadkobiercę do całego lub części spadku. Nie ma jednak przeszkód, aby spadkodawca wskazał w testamencie oznaczone przedmioty majątku, które mają być dziedziczone przez daną osobę. W zależności wówczas czy rzeczy te wyczerpują cały spadek czy też mają charakter jednostkowy, inny będzie skutek dyspozycji dla spadkobiercy. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Umowa darowizny zamiast testamentu na wypadek śmierci

W polskim prawie prywatnym rozporządzenie na wypadek śmierci dokonywane jest w drodze testamentu. Spadkodawca zatem zapewnia sobie rozdysponowanie majątkiem po swojej śmierci poprzez sporządzenie testamentu. Prawo polskie nie zna innej formy rozporządzeniem majątkiem na wypadek śmierci, której skutek prawny powstaje z chwilą śmierci spadkodawcy. W związku z tym takie czynności byłyby nieważne. 

Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby spadkodawca rozdysponował swoim majątkiem jeszcze przed śmiercią. Skutek prawny takiej czynności występuje wówczas z chwilą jej dokonania, a nie z chwilą śmierci spadkodawcy. Formą takiego rozdysponowania majątkiem jest zawarcie umowy darowizny. 

Rozporządzenia majątkiem przez testament oraz darowiznę mają zatem bardzo zbliżoną funkcję. Podobieństwo tych dwóch czynności wykazuje również uregulowanie kwestii fiskalnych. Zarówno bowiem od darowizny, jak również spadku naliczany jest podatek oparty o zasady ustawy o podatku od spadku i darowizn z dnia 28 lipca 1983 roku (Dz. U. 2009 Nr 93, poz. 768 z zm.). 

Podkreślić należy, iż polskie prawo nie zna instytucji darowizny na wypadek śmierci. Plany nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego w zakresie umowy darowizny na wypadek śmierci były przedmiotem dyskusji w polskim Parlamencie w 2011 roku, jednak instytucja ta nie została wprowadzona do polskiego systemu prawa. Wprowadzony został jednak zapis windykacyjny, który pozwala na przekazanie z chwilą otwarcia spadku, tj. śmierci spadkodawcy oznaczonej rzeczy. Postanowienie takie jednak musi być zawarte w testamencie notarialnym. 

Dzięki darowiźnie na wypadek śmierci darczyńca mógłby za życia rozdysponować składniki swojego majątku. Obdarowany stawałby się właścicielem danego składnika majątku w chwili śmierci darczyńcy. W ten sposób można by było przekazać dowolny składnik majątku. Składniki majątku przekazywane w ramach darowizny na wypadek śmierci mogłyby trafić zarówno do członków rodziny darczyńcy, jak i do osób z nim niespokrewnionych. W drodze darowizny na wypadek śmierci nie można by było przekazać obdarowanemu całego majątku, bo wtedy taka darowizna niczym nie różniłaby się od umowy o dziedziczenie. Umowa darowizny na wypadek śmierci musiałaby mieć formę aktu notarialnego. W takiej umowie darczyńca w sposób stanowczy i ostateczny dysponowałby przedmiotem darowizny, definitywnie rozporządzając nim na wypadek śmierci. To on aż do śmierci pozostawałby właścicielem darowanej rzeczy. 

Podkreślamy jednak ponowne, iż instytucja darowizny na wypadek śmierci nie jest uregulowana w polskim systemie prawa cywilnego, a jedynym sposobem do rozdysponowania majątkiem na wypadek śmierci jest obecnie testament oraz inne instytucje prawa spadkowego tj. zapis oraz zapis windykacyjny, wprowadzony nowelizacją z 2011 roku. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jak zapewnić dziedziczenie akcji przez moich spadkobierców?

Dziedziczenie akcji spółek akcyjnych następuje na zasadach ogólnych, czyli albo na podstawie testamentu albo w drodze dziedziczenia ustawowego. 

Kodeks spółek handlowych („k.s.h.”) nie zawiera żadnych ograniczeń lub postanowień odnoszących się do dziedziczenia akcji. W spółce akcyjnej brak jest możliwości ograniczenia dziedziczenia akcji w statucie, jak ma to miejsce w przypadku dziedziczenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem doktryny dopuszczalne jest zastrzeżenie umorzenia akcji w przypadku śmierci akcjonariusza na podstawie art. 359 § 6 k.s.h. 

W przypadku dziedziczenia akcji przez kilku spadkobierców wykonują oni swoje uprawnienia w spółce przez wspólnego przedstawiciela, natomiast za świadczenia związane z akcjami odpowiadają solidarnie. Jeżeli spadkobiercy nie wskazali swojego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wobec któregokolwiek z nich. 

Wykonywanie uprawnień wynikających z akcji przez spadkobierców zmarłego akcjonariusza, wymaga ich wpisu do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd. Wniosek o wpis do księgi akcyjnej powinien być poparty dokumentem potwierdzającym dziedziczenie np. postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. 

Artur Stosio 

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakie dokumenty do sprawy o stwierdzenie nabycia spadku?

Celem uregulowania sytuacji majątkowej po zmarłym konieczne jest przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Obecnie drogą do formalnego uregulowania kto jest spadkobiercą jest wszczęcie postępowania nieprocesowego o stwierdzenie nabycia spadku lub dokonanie notarialnego poświadczenia dziedziczenia, ale tylko wówczas, gdy krąg spadkobierców jest niesporny. 

Aby wszcząć postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, konieczne jest złożenie przez spadkobiercę wniosku do sądu spadku. Sądem spadku jest zawsze sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Do sądu spadku wnioskodawca składa wniosek z żądaniem stwierdzenia przez sąd nabycia przez określone osoby spadku po oznaczonej osobie zmarłej. Wniosek taki podlega opłacie sądowej w kwocie 50,00 zł, która to opłata powinna być uiszczona wraz ze złożeniem wniosku. W przypadku braku środków na pokrycie kosztów wraz z wnioskiem należy złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych wraz z formularzem określającym stan majątkowy i rodzinny. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien zostać złożony wraz z odpisami dla pozostałych spadkobierców, którzy są obowiązkowo uczestnikami postępowania. 

Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku powinny zostać dołączone oznaczone dokumenty, należy je zatem staranie skompletować przed założeniem sprawy, bowiem postępowanie wówczas będzie dużo sprawniej i szybciej prowadzone przez sąd. W zależności od tego, czy podstawą wniosku jest dziedziczenie ustawowe czy też testamentowe, do wniosku załącza się odmienne dokumenty. W przypadku dziedziczenia ustawowego do wniosku należy załączyć akt zgonu spadkodawcy oraz akty stanu cywilnego potwierdzające więzy rodzinne spadkobierców ze spadkodawcą, tj. akt urodzenia oraz akt małżeństwa lub orzeczenie o przysposobieniu dotyczące spadkobierców. Dokumenty te muszą zostać złożone do sądu w oryginałach. Konieczne zatem jest ich uzyskanie we właściwych urzędach stanu cywilnego. W przypadku natomiast dziedziczenia z testamentu do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy załączyć akt zgonu spadkodawcy oraz testament, który stanowi podstawę dziedziczenia. 

Jeśli sprawa, kto jest spadkobiercą, jest sporna, zakres przygotowań będzie o wiele szerszy. Niewykluczone, że trzeba będzie zgłaszać świadków lub składać inne dowody, dlatego wówczas zalecamy konsultację tej sprawy z prawnikiem.

Więcej informacji z zakresu prawa spadkowego znajdziecie Państwo na naszym Portalu spadkowym (kliknij tutaj).

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Jakie dokumenty załączyć do sprawy sądowej o dział spadku?

Jeżeli kilka osób nabyło spadek łącznie i nie ma zgody do podziału masy spadkowej, konieczne jest dokonanie sądowego działu spadku. Wniosek o dział spadku powinien spełniać wszystkie wymagania pisma procesowego oraz powinien zostać opłacony. Należy w nim również wskazać wszystkich uczestników postępowania tj. spadkobierców bądź ich następców oraz zapisobierców. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500,00 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300,00 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1.000,00 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600,00 zł. Postępowanie o działa spadku toczy się przed sądem spadku, tj. przed sądem rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wniosek o dział spadku wnosi się do sądu wraz z odpisami dla pozostałych uczestników postępowania działowego. Wniosek o dział spadku powinien dotyczyć całego spadku. Tylko jeśli istnieją ważne przyczyny, można ograniczyć postępowanie spadkowe do części spadku. W razie wątpliwości, jak taki wniosek przygotować, aby postępowanie potoczyło się sprawnie przed sądem, radzimy skonsultować się z prawnikiem. 

Do wniosku o dział spadku należy załączyć dokumenty potwierdzające bycie spadkobiercami zmarłego oraz potwierdzającymi skład majątku, który ma podlegać podziałowi. Należy zatem załączyć do wniosku o dział spadku postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Ponadto wniosek powinien zawierać wykaz majątku lub spis inwentarza, o ile był sporządzony. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, we wniosku należy wykazać tytuł prawny do nieruchomości, jaki posiadał spadkodawca. Konieczne zatem jest załączenie odpisu z księgi wieczystej. Wnioskodawca zatem powinien skompletować wszelkie dokumenty dotyczące swojego powołania do spadku oraz dokumenty potwierdzające skład spadku przed wniesieniem wniosku. 

Wskazać należy, iż w postępowaniu o dział spadku ustalany jest majątek zaliczany do masy spadkowej oraz jego wartość. Ustaleniem zajmuje się sąd. W postępowaniu o dział spadku stan spadku ustala się w oparciu o moment otwarcia spadku, a więc z chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych, sąd powoła biegłego, który dokonana ich wyceny. Wartość nieruchomości, wchodzącej w skład spadku, zawsze wymaga udowodnienia, niezależnie od faktu czy istnieje spór pomiędzy spadkobiercami czy też nie. Nadto może okazać się konieczne przesłuchanie świadków, jeśli skład spadku budzi rozbieżności wśród uczestników postępowania. 

O innych kwestiach z prawa spadkowego możesz przeczytać na naszym Portalu spadkowym (kliknij tutaj). 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Jak darowizna wpływa na wysokość spadku dla obdarowanego?

Dokonanie darowizny powodować może skutki w sferze praw spadkowych zarówno samego obdarowanego, jak również innych spadkobierców darczyńcy. 

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż darowizny czynione na rzecz spadkobierców mogą zostać zaliczone na poczet schedy spadkowej przy dziale spadku. Jak stanowi art. 1039 Kodeksu cywilnego, o ile dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego nie wymienionego w paragrafie poprzedzającym. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte. Zgodnie z art. 1041 Kodeksu cywilnego dalszy zstępny spadkodawcy obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny dokonanych przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. 

Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny podlegającej zaliczeniu. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku. Przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków przedmiotu darowizny. W praktyce zatem otrzymane darowizny za życia spadkodawcy mogą spowodować, iż obdarowany nic już nie otrzyma przy dziele spadku lub otrzyma mniej, a czasem nawet będzie musiał „dopłacić” innym uprawnionym. 

Ponadto poczynione darowizny mają wpływ na kwestie przysługiwania i wysokości zachowku. Przy obliczaniu zachowku bowiem dolicza się poczynione darowizny do wartości spadku (art. 993 Kodeksu cywilnego). Nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa. Wartość darowizny uwzględnia się na podstawie cen z chwili jej dokonania, a nie cen z chwili obliczania zachowku. 

Zgodnie z art. 996 Kodeksu cywilnego darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. 

Podkreślić należy, iż uzyskana od spadkodawcy darowizna, może powodować również powstanie po stronie obdarowanego obowiązku zaspokojenia roszczeń o zachowek spadkobierców ustawowych. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku (art. 1000 Kodeksu cywilnego). Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny. W przypadku kilku obdarowanych obdarowany wcześniej ponosi odpowiedzialność stosownie do przepisów artykułu poprzedzającego tylko wtedy, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później. 

Więcej informacji o sprawach spadkowych - kliknij tutaj - nasz nowy Portal spadkowy!

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl