Czy członkowie rodziny mogą zabezpieczyć sobie dziedziczenie po osobie starszej?

Dziedziczeniem nazywamy nabycie po osobie zmarłej majątku, ale także obowiązków majątkowych, np. długów. Spadek można odziedziczyć na podstawie zasad ustawowych określonych w Kodeksie cywilnym i mamy wówczas do czynienia z tzw. dziedziczeniem ustawowym. 

Dziedziczenie po osobie zmarłej odbywa się w następującej kolejności: 

(i) małżonek oraz dzieci, a jeśli dzieci nie dożyły spadku, to wówczas dalsi zstępni (wnuki, prawnuki, praprawnuki),

(ii) małżonek oraz rodzice, jeżeli zmarły nie miał dzieci,

(iii) rodzice, w przypadku braku zstępnych i małżonka,

(iv) jedno z rodziców oraz rodzeństwo, które dziedziczy tylko wówczas, gdy zmarły nie miał dzieci i drugi rodzic nie dożył spadku, a kiedy rodzeństwo nie dożyło spadku, to udział, który przypadałby tej osobie dziedziczą potomkowie rodzeństwa,

(v) dziadkowie dziedziczą, kiedy nie ma małżonka, dzieci, rodziców, rodzeństwa, ani zstępnych; a jeśli dziadkowie nie dożyją spadku to dziedziczą ich zstępni, czyli wujowie spadkodawcy, jego stryjowie, ciotki, a w przypadku, gdy ktoś z nich nie dożyje spadku, wówczas dzieci, czyli cioteczne lub stryjeczne rodzeństwo spadkodawcy,

(vi) pasierbowie dziedziczą gdy nie ma małżonka, ani nikogo spośród wyżej wymienionych krewnych spadkobiercy,

(vii) gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie da się ustalić na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, albo spadkodawca mieszkał za granicą – wówczas spadek przypada Skarbowi Państwa.

Możliwe jest też dziedziczenie na podstawie testamentu. Jeśli osoba zmarła chce, aby spadek nabyła konkretna osoba lub osoby, wówczas sporządza testament, w którym wskazuje jakie osoby spadek nabędą, z pierwszeństwem przed osobami, których dziedziczenie wynikałoby z Kodeksu cywilnego. W testamencie można też zmieniać kolejność dziedziczenia ustawowego, opisaną powyżej. Sporządzając testament, dana osoba decyduje, że tylko wybrani przez nią członkowie rodziny zostaną jej spadkobiercami. Warto w tym miejscu wspomnieć o instytucji zachowku. Jest to należna zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, o ile byliby powołani do spadku z mocy Kodeksu cywilnego, kwota odpowiadająca wartości części spadku, jaką otrzymaliby w dziedziczeniu ustawowym. 

Członkowie rodziny, którzy chcą zapewnić sobie dziedziczenie, powinni zatem zadbać o to, aby osoba starsza sporządziła testament, w którym dokona odpowiednich rozporządzeń dotyczących spadku. Dla swej ważności testament nie może być sporządzony (i) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, (ii) pod wpływem błędu, o ile istnienie przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod jego wpływem, to nie sporządziłby testamentu tej treści, (iii) pod wpływem groźby. Testament może być jednak w każdej chwili odwołany wedle woli testatora, więc pełnego zabezpieczenia dziedziczenia na swoją korzyść uzyskać się nie da. 

Gabriela Waraszkiewicz

adwokat

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl