Sposób realizacji polisy na życie po śmierci ubezpieczonego

W pierwszej kolejność należy zaznaczyć, ze w przypadku ubezpieczenia na życie konieczne jest wskazanie przez ubezpieczającego w umowie ubezpieczenia tzw. uposażonego, a więc osoby która będzie uprawniona do otrzymania świadczenia wypłacanego na skutek śmierci ubezpieczonego. Przy czym brak jest przeszkód do wskazania więcej niż cennego uposażonego, a także późniejsza ich zmiana. Zgodnie z art. 831 § 2 Kodeksu cywilnego w przypadku wskazania więcej niż jednego uposażonego bez oznaczenia ich udziału w sumie ubezpieczenia, osoby te są uprawnione do sumy ubezpieczenia w równych częściach. 

Aby otrzymać świadczenia z ubezpieczenia na życie, uposażony powinien złożyć odpowiedni wniosek do zakładu ubezpieczeń oraz skompletować wymaganą dokumentację. W praktyce zakłady ubezpieczeń posiadają własne formularze zgłoszenia roszczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego. Ponadto z reguły wymagane są: dokument stwierdzający tożsamość uposażonego, skrócony odpis aktu zgonu oraz karta statystyczna do karty zgonu z wpisem przyczyny zgonu lub inna dokumentacja medyczna (np. karta leczenia szpitalnego) potwierdzająca przyczynę zgonu. W przypadku śmierci w wyniku wypadki konieczne jest przedłożenie dodatkowych dokumentów, tj. protokół powypadkowy (gdy do wypadku doszło w pracy), odpis protokołu wypadkowego z Policji oraz w niektórych wypadkach wynik końcowy postępowania w sprawie, kserokopia prawa jazdy, kserokopia dowodu rejestracyjnego pojazdu (gdy śmierć ubezpieczonego nastąpiła w wypadku w ruchu lądowym), a także wyniki sekcji zwłok. Co więcej Sądy, prokuratura, Policja oraz inne organy i instytucje, na wniosek zakładu ubezpieczeń, udzielają informacji o stanie sprawy oraz udostępniają zebrane materiały, jeżeli są one niezbędne do ustalenia okoliczności tych wypadków i zdarzeń losowych oraz wysokości odszkodowania lub świadczenia (art. 25 ust. 1 Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej). 

W myśl art. 817 Kodeksu cywilnego zakład ubezpieczeń powinien dokonać wypłaty świadczenia w terminie 30 dni od daty zgłoszenia roszczenia. Jednakże, gdy konieczne jest ustalenie okoliczności, które okazuje się niemożliwe w tym terminie, świadczenie powinno zostać spełnione w ciągu 14 dnia od kiedy wyjaśnienie tych okoliczności przy zachowaniu należytej staranności stało się możliwe. Przez przeszkody w takim wypadku należy rozumieć na przykład uzyskanie stosownej dokumentacji znajdującej się w posiadaniu organów państwowych lub osób trzecich. 

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, ze zgodnie z art. 833 Kodeksu cywilnego, samobójstwo ubezpieczonego zwalnia zakład ubezpieczeniowy z odpowiedzialności tytułu ubezpieczenia na życie, jeżeli nastąpiło ono w ciągu dwóch lat po zawarciu umowy ubezpieczenia. Termin ten może zostać skrócony przez umowę lub ogólne warunki ubezpieczenia, lecz nie więcej niż do 6 miesięcy. Ponadto wskazanie uposażonego jest bezskuteczne, jeśli zmarł on przed śmiercią ubezpieczonego, a także gdy przyczyni się on do śmierci ubezpieczonego (art. 832 § 1 Kodeksu cywilnego). Natomiast co do zasady w przypadku braku uposażonego, suma ubezpieczenia przypada najbliższej rodzinie w kolejności wskazanej w ogólnych warunkach ubezpieczenia lub w umowie. Jednakże warto zapamiętać, że wypłata świadczenia z ubezpieczenia nie wchodzi w skład spadku po ubezpieczonym. 

Artur Stosio

adwokat 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl

Kiedy odpowiem za szkodę sam z tytułu wypadku samochodowego, który sam spowodowałem?

Istotą obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, jako posiadacza pojazdu mechanicznego, jest po pierwsze ochrona posiadacza pojazdu przed zapłatą odszkodowania z własnego majątku na rzecz osób trzecich, a także zapewnienie ofiarom wypadków możliwości skutecznego wyegzekwowania odszkodowania. 

Podkreślić należy, iż o ile zaistnieje wypadek lub kolizja drogowa to ubezpieczyciel jest zobowiązany do pokrycia szkody poszkodowanego. Roszczenie odszkodowawcze osoba poszkodowana może wówczas zatem skierować bezpośrednio do ubezpieczyciela. W przypadku, gdy to ubezpieczony – sprawca wypadku sam spełni roszczenie odszkodowawcze, posiada wówczas roszczenie regresowe do swojego ubezpieczyciela z tytuły zawartej umowy ubezpieczenia. 

Jednak zgodnie z art. 827 Kodeksu cywilnego ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, o ile zdarzenie ubezpieczeniowe, tj. wypadek lub kolizja drogowa zostały przez sprawcę wyrządzone umyślnie. Wówczas sprawca, pomimo, iż skutecznie zawarł umowę ubezpieczenia OC, jest zobowiązany do samodzielnego spełnienia roszczenia odszkodowawczego i nie ma uprawnienia do wystąpienia do ubezpieczyciela ze skutecznym roszczeniem regresowym. Wskazać należy, iż wypadek drogowy jest zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu karnego przestępstwem nieumyślnym, jednak, o ile sprawca spowodował wypadek pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego, zbieg z miejsca wypadku lub nie posiada uprawnień do kierowania danym pojazdem, czyn ma wówczas charakter umyślny, a tym samym ubezpieczyciel nie jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania poszkodowanemu. Obowiązek ten ciąży na sprawcy. Ubezpieczyciel nie odpowiada za szkodę wyrządzoną umyślnie przez osobę, z którą ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Wskazać należy, iż ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej firm ubezpieczeniowych pokrywają się z regulacją ustawową. 

Ponadto również rażące niedbalstwo sprawcy, a zatem kwalifikowana postać winy nieumyślnej, może powodować, iż ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego, chyba, że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej. Z uwagi na to, iż ustawodawca posłużył się w regulacji pojęciem niedookreślonym, jest to instrument wykorzystywany często przez firmy ubezpieczeniowe celem zmniejszenia zakresu własnej odpowiedzialności. Ocena zakresu znaczeniowego pojęcia rażącego niedbalstwa jest przedmiotem licznych orzeczeń Sądu Najwyższego, który wskazuje na konieczność oceny obiektywnej konkretnej sytuacji przy uwzględnieniu przeciętnej zwykłej staranności w danych stosunkach (wyrok Sądu Najwyższego z 7 marca 2008 r. w sprawie III CSK 207/07). 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Marek Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl 

Na jakie odszkodowanie może liczyć ofiara wypadku drogowego?

Podkreślić należy, iż spowodowanie wypadku drogowego w polskim systemie prawa jest przestępstwem stypizowanym w art. 177 § 1 Kodeksu karnego. Wypadek stanowi jednak również delikt prawa cywilnego. Z tytułu wypadku drogowego bardzo często powstają szkody osobowe i rzeczowe. 

Poszkodowany w wypadku drogowym ma trzy drogi dochodzenia swoich roszczeń odszkodowawczych. Podkreślić jednak należy, iż za szkodę powstałą z tytułu udziału w wypadku drogowym należna jest tylko jedna rekompensata. 

O ile wypadek drogowy był spowodowany przez kierowcę pojazdu mechanicznego, to z uwagi na fakt, iż podmiot taki podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu cywilnemu, możliwe jest wystąpienie do ubezpieczyciela sprawcy z roszczeniem odszkodowawczym. Zasadne jest zatem wystąpienie do sprawcy o podanie ubezpieczyciela oraz numeru polisy, a o ile na miejsce zdarzenia wzywana jest Policja to ona z reguły czuwa na przekazaniem informacji o ubezpieczycielu. Ubezpieczyciele zasadniczo pozytywnie rozpoznają roszczenia odszkodowawcze, jednak wypłacana kwota może nie pokryć całego doznanego uszczerbku. 

Kolejną drogą dochodzenia roszczeń odszkodowawczych jest postępowanie karne prowadzone wobec sprawcy wypadku drogowego. Wówczas zgodnie z art. 62 kodeksu postępowania karnego do rozpoczęcia przewodu sądowego, tj. odczytania aktu oskarżenia na rozprawie głównej pokrzywdzony może zgłosić powództwo cywilne, celem dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wypływających bezpośrednio z przestępstwa. W przypadku śmierci pokrzywdzonego powództwo cywilne mogą w/w oznaczonym terminie wytoczyć osoby najbliższe. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli: 1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne; 2) roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia; 3) powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną; 4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono; 5) po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego; 6) złożono wniosek o naprawienie szkody w trybie art. 46 § 1 Kodeksu karnego. Powód cywilny jest zobowiązany udowodnić okoliczności, z których wywodzi swoje roszczenie. O ile sąd karny odmówi przyjęcia powództwa cywilnego do rozpoznania, pokrzywdzony może dochodzić swoich praw przed sądem cywilnym. Pokrzywdzony może wystąpić o zabezpieczenie swojego roszczenia. Do rozpoznania powództwa cywilnego zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. 

O ile pokrzywdzony nie dochodził roszczenia w postępowaniu karnym w ramach powództwa cywilnego, od ubezpieczyciela lub otrzymane odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie pokrywa w całości szkody i krzywdy możliwe jest dochodzenie roszczeń z tytułu szkody w postępowaniu cywilnym. Możliwe jest wówczas dochodzenie odszkodowania za rzeczywisty uszczerbek powstały w wyniku wypadku, jak również zadośćuczynienie za doznana krzywdę. 

W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa. 

Ponadto zabezpieczone są również prawa najbliższych, bowiem jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. 

Zgodnie z art. 447 Kodeksu cywilnego z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu. 

Ponadto poszkodowany w wypadku drogowym może żądać zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie oznaczane jest kwota pieniężną, która ma zrekompensować krzywdę moralną poszkodowanego. 

Podkreślić należy, iż roszczenia wskazane powyżej nie mogą być zbyte, chyba że są już wymagalne i że zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem. Ponadto podmiot ich żądający jest zobowiązany do udowodnienia swoich roszczeń w zakresie ich zasadności oraz żądanej wysokości. 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: Blog@zdanowiczlegal.pl