Jak darowizna wpływa na wysokość spadku dla obdarowanego?

Dokonanie darowizny powodować może skutki w sferze praw spadkowych zarówno samego obdarowanego, jak również innych spadkobierców darczyńcy. 

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż darowizny czynione na rzecz spadkobierców mogą zostać zaliczone na poczet schedy spadkowej przy dziale spadku. Jak stanowi art. 1039 Kodeksu cywilnego, o ile dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego nie wymienionego w paragrafie poprzedzającym. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte. Zgodnie z art. 1041 Kodeksu cywilnego dalszy zstępny spadkodawcy obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny dokonanych przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. 

Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny podlegającej zaliczeniu. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku. Przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków przedmiotu darowizny. W praktyce zatem otrzymane darowizny za życia spadkodawcy mogą spowodować, iż obdarowany nic już nie otrzyma przy dziele spadku lub otrzyma mniej, a czasem nawet będzie musiał „dopłacić” innym uprawnionym. 

Ponadto poczynione darowizny mają wpływ na kwestie przysługiwania i wysokości zachowku. Przy obliczaniu zachowku bowiem dolicza się poczynione darowizny do wartości spadku (art. 993 Kodeksu cywilnego). Nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa. Wartość darowizny uwzględnia się na podstawie cen z chwili jej dokonania, a nie cen z chwili obliczania zachowku. 

Zgodnie z art. 996 Kodeksu cywilnego darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku jest sam uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. 

Podkreślić należy, iż uzyskana od spadkodawcy darowizna, może powodować również powstanie po stronie obdarowanego obowiązku zaspokojenia roszczeń o zachowek spadkobierców ustawowych. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku (art. 1000 Kodeksu cywilnego). Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny. W przypadku kilku obdarowanych obdarowany wcześniej ponosi odpowiedzialność stosownie do przepisów artykułu poprzedzającego tylko wtedy, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później. 

Więcej informacji o sprawach spadkowych - kliknij tutaj - nasz nowy Portal spadkowy!

Paulina Adamczyk 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl