Jakie roszczenia się przedawniają?

Przedawnienie roszczenia nie powoduje jego wygaśnięcia, ale powstanie tzw. zobowiązania naturalnego, które nie może być skutecznie dochodzone przed sądem po podniesieniu przez dłużnika zarzutu przedawnienia. Podkreślić należy, że dłużnik może zrzec się zarzutu przedawnienie, jednak nie może tego uczynić przed upływem terminów przedawnienia. Ponadto wskazać należy, że o ile zobowiązanie zostanie spełnione przez dłużnika pomimo upływu terminu przedawnienia, nie może on żądać jego zwrotu. 

Zgodnie z art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego przedawnieniu podlegają jedynie roszczenia majątkowe, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Aby zatem ustalić czy dane zobowiązanie podlega przedawnieniu należy wskazać czy dane roszczenie ma charakter majątkowy oraz czy przepisy prawa nie wyłączają jego przedawnienia. Podkreślić bowiem należy, że zdarza się, że pomimo, iż roszczenie ma charakter majątkowy, to jednak nie podlega ono przedawnieniu. Przykładowo takim roszczeniami są: roszczenie z zakresu zniesienia współwłasności (art. 220 Kodeksu cywilnego), roszczenia o wydanie nieruchomości (art. 223 Kodeksu cywilnego) lub szkoda jądrowa (art. 105 ust. 1 Prawa atomowego z dnia 29 listopada 2000 roku). 

Roszczenie majątkowe należy rozumieć jako cywilnoprawne prawo podmiotowe wierzyciela powiązane z jego sferą majątkową. Roszczenie takie zatem musi wynikać ze stosunku cywilnoprawnego oraz dotyczyć sfery majątkowej. Niekoniecznie muszą to być jednak roszczenia o zapłatę pieniędzy. Roszczenie majątkowe uwarunkowane jest celem i interesem majątkowym danej osoby i zmierza do zaspokojenia przedmiotowego interesu. Roszczenia majątkowe zatem to wszelkie roszczenia o charakterze cywilnoprawnym, które są wymierne majątkowe. Bardzo często roszczenie majątkowe wynika z roszczeń o charakterze niemajątkowym osobistym, jak na przykład roszczenia majątkowe z ochrony dóbr osobistych. Roszczenia podlegające przedawnieniu to zatem roszczenia posiadające wymiar majątkowy, które posiadają podstawę i kształtują interesy majątkowe wierzyciela, a nie jego sytuację prawno - osobową. 

Podkreślić należy, że problematyka, które roszczenia należy uznawać za majątkowe, a tym samym stosować do nich przepisy o przedawnieniu, jest również przedmiotem zainteresowania orzecznictwa sądowego. Bardzo często to właśnie judykatura dokonuje ukształtowania charakteru danego roszczenia poprzez nadanie lub odebranie mu przymiotu roszczenia majątkowego. Sąd Najwyższy przykładowo wykluczył z zakresu roszczeń majątkowych zasadniczo roszczenia o ustalenie, czego skutkiem jest brak zastosowania do nich przepisów o przedawnieniu, Sąd uznał bowiem, że przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia zmierzające do zaspokojenia osoby uprawnionej, a nie ustalenia jej praw (wyrok z dnia 12 lutego 2002 roku, w sprawie I CKN 527/00). Ponadto Sąd Najwyższy wskazuje, iż roszczenia pracownika w przedmiocie otrzymywania niższej emerytury z tytułu wadliwie wystawionego świadectwa pracy ulega przedawnieniu w oparciu o art. 291 Kodeksu pracy, a nie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 maja 2011 roku, I PK 127/10). 

Paulina Adamczyk 

prawnik 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl