poniedziałek, 2 kwietnia 2012

Kiedy można dokonać potrącenia?


Potrącenie jest formą spłacenia długu gdy obie strony są względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami. 

Potrącenie to instytucja o dwojakim znaczeniu prawnym. Z jednej strony występuje potrącenie na mocy jednostronnego oświadczenia, regulowane w art. 498 Kodeksu cywilnego, z drugiej strony na podstawie art. 353¹ Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest potracenie umowne, w drodze umownej klauzuli dopuszczalności potrącenia przez strony. 

Potrącenie jednostronne uregulowane w art. 498 Kodeksu cywilnego jest dopuszczalne jedynie w stosunku do roszczeń cywilnoprawnych o charakterze majątkowym. Potrącenie takie jest możliwe, o ile strony stosunku cywilnego są wobec siebie wzajemnie wierzycielem i dłużnikiem jednocześnie. Po­trą­ce­nie na­stę­pu­je przez zło­że­nie dru­giej stro­nie oświad­cze­nia o po­trą­ce­niu. Nie jest wówczas wymagana zgoda drugiej strony. Przy czym, dla waż­no­ści ta­kie­go oświad­cze­nia Ko­deks cy­wil­ny nie za­strze­ga żad­nej formy, także może ono zo­stać do­ko­na­ne nawet w formie ust­nej. Wskazać należy, że zasadne jest zachowanie formy pisemnej oświad­cze­nia. Może być to bar­dzo istot­ne dla póź­niej­szych celów do­wo­do­wych i ewen­tu­al­ne­go po­stę­po­wa­nia są­do­we­go. 

Poprzez złożenie oświadczenia o potrąceniu na podstawie art. 498 Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest potrącenie wierzytelności oznaczonych w pieniądzu lub innych rzeczach gatunkowych oraz wymagalnych i zaskarżalnych. Pokreślić jednak należy, że zgodnie z art. 505 Kodeksu cywilnego nie mogą być potrącane: 1) wierzytelności nie podlegające zajęciu, 2) wierzytelności z czynów niedozwolonych, 3) wierzytelności na dostarczenie środków utrzymania oraz 4) wierzytelności, dla których przepis szczególny wyłącza potracenie. Powyższe wierzytelności nawet, przy spełnieniu przesłanek z art. 498 Kodeksu cywilnego nie mogą być przedmiotem oświadczenia o potrąceniu. 

Potrącenie umowne jest natomiast swoistą umową stron stosunków cywilnoprawnych, którego dopuszczalność wynika z zasady swobody umów. Treść umowy lub klauzuli potrącenia umownego nie jest zależna wówczas od wymogów wskazanych w art. 498 Kodeksu cywilnego. Strony mogą zatem swobodnie kształtować prawo potrącenia w zakresie rodzaju wierzytelności potrącanych, dopuszczalności potrącenia. Możliwe jest zatem potrącanie wierzytelności, które są niejednorodne, niezaskarżalne i niewymagalne. Nie ma ponadto przeszkód, aby potrącenie umowne nie działało wstecz. Jedynymi granicami dla ukształtowania umownego potrącenia są granice zasady swobody umów, wskazane w art. 353¹ Kodeksu cywilnego, tj. brak sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego, jak również istotą stosunku prawnego. 

Niezależnie od rodzaju potrącenia jest ono szczególnie często wykorzystywana w obrocie gospodarczym celem rozliczenia i umorzenia wzajemnych należności stron. Bardzo często instytucja ta przybiera też formę zarzutu w postępowaniach sądowych, wówczas, gdy strona powodowa wytacza powództwa pomimo, iż sama pozostaje dłużnikiem pozwanego. 

Paulina Adamczyk 
prawnik 

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Prosimy o pozostawienie komentarza w temacie posta. Jesteśmy wdzięczni za Państwa opinie.

W tym miejscu nie udzielamy indywidualnych porad prawnych. Jeśli jesteście Państwo zainteresowani pomocą prawną, prosimy o mailowy (blog@zdanowiczlegal.pl) lub telefoniczny (+22 525 84 44) kontakt z Kancelarią. Koszt pomocy prawnej uzależniony jest od stopnia skomplikowania, charakteru sprawy i nakładu pracy prawnika. Udzielamy także e-porady.

Posty są aktualne w dniu ich publikacji. Nie odpowiadamy za późniejsze zmiany prawa.