Potrącenie jest formą spłacenia długu gdy obie strony są względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami.
Potrącenie to instytucja o dwojakim znaczeniu prawnym. Z jednej strony występuje potrącenie na mocy jednostronnego oświadczenia, regulowane w art. 498 Kodeksu cywilnego, z drugiej strony na podstawie art. 353¹ Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest potracenie umowne, w drodze umownej klauzuli dopuszczalności potrącenia przez strony.
Potrącenie jednostronne uregulowane w art. 498 Kodeksu cywilnego jest dopuszczalne jedynie w stosunku do roszczeń cywilnoprawnych o charakterze majątkowym. Potrącenie takie jest możliwe, o ile strony stosunku cywilnego są wobec siebie wzajemnie wierzycielem i dłużnikiem jednocześnie. Potrącenie następuje przez złożenie drugiej stronie oświadczenia o potrąceniu. Nie jest wówczas wymagana zgoda drugiej strony. Przy czym, dla ważności takiego oświadczenia Kodeks cywilny nie zastrzega żadnej formy, także może ono zostać dokonane nawet w formie ustnej. Wskazać należy, że zasadne jest zachowanie formy pisemnej oświadczenia. Może być to bardzo istotne dla późniejszych celów dowodowych i ewentualnego postępowania sądowego.
Poprzez złożenie oświadczenia o potrąceniu na podstawie art. 498 Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest potrącenie wierzytelności oznaczonych w pieniądzu lub innych rzeczach gatunkowych oraz wymagalnych i zaskarżalnych. Pokreślić jednak należy, że zgodnie z art. 505 Kodeksu cywilnego nie mogą być potrącane: 1) wierzytelności nie podlegające zajęciu, 2) wierzytelności z czynów niedozwolonych, 3) wierzytelności na dostarczenie środków utrzymania oraz 4) wierzytelności, dla których przepis szczególny wyłącza potracenie. Powyższe wierzytelności nawet, przy spełnieniu przesłanek z art. 498 Kodeksu cywilnego nie mogą być przedmiotem oświadczenia o potrąceniu.
Potrącenie umowne jest natomiast swoistą umową stron stosunków cywilnoprawnych, którego dopuszczalność wynika z zasady swobody umów. Treść umowy lub klauzuli potrącenia umownego nie jest zależna wówczas od wymogów wskazanych w art. 498 Kodeksu cywilnego. Strony mogą zatem swobodnie kształtować prawo potrącenia w zakresie rodzaju wierzytelności potrącanych, dopuszczalności potrącenia. Możliwe jest zatem potrącanie wierzytelności, które są niejednorodne, niezaskarżalne i niewymagalne. Nie ma ponadto przeszkód, aby potrącenie umowne nie działało wstecz. Jedynymi granicami dla ukształtowania umownego potrącenia są granice zasady swobody umów, wskazane w art. 353¹ Kodeksu cywilnego, tj. brak sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego, jak również istotą stosunku prawnego.
Niezależnie od rodzaju potrącenia jest ono szczególnie często wykorzystywana w obrocie gospodarczym celem rozliczenia i umorzenia wzajemnych należności stron. Bardzo często instytucja ta przybiera też formę zarzutu w postępowaniach sądowych, wówczas, gdy strona powodowa wytacza powództwa pomimo, iż sama pozostaje dłużnikiem pozwanego.
Paulina Adamczyk
prawnik
Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Prosimy o pozostawienie komentarza w temacie posta. Jesteśmy wdzięczni za Państwa opinie.
W tym miejscu nie udzielamy indywidualnych porad prawnych. Jeśli jesteście Państwo zainteresowani pomocą prawną, prosimy o mailowy (blog@zdanowiczlegal.pl) lub telefoniczny (+22 525 84 44) kontakt z Kancelarią. Koszt pomocy prawnej uzależniony jest od stopnia skomplikowania, charakteru sprawy i nakładu pracy prawnika. Udzielamy także e-porady.
Posty są aktualne w dniu ich publikacji. Nie odpowiadamy za późniejsze zmiany prawa.