Jak zabezpieczyć się przed wejściem osób trzecich do sp. z o.o.?

Możliwość zabezpieczenia się przed wejściem osób trzecich do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stwarza regulacja art. 182 § 1 Kodeksu spółek handlowych („k.s.h.”), zgodnie z którym zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału, może zostać uzależnione przez wspólników w umowie spółki od zgody zarządu spółki lub w inny sposób ograniczone. Jako inny sposób ograniczenia umowa spółki może np. przewidywać zgodę innego organu na zbycie udziałów, np. zgromadzenia wspólników lub prawo pierwokupu zastrzeżone na rzecz obecnych wspólników. Należy jednak zaznaczyć, że zbywanie i zastawianie udziałów nie może zostać w całkowity sposób wyłączone, gdyż rozwiązanie takie byłoby sprzeczne z naturą spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i regułą nieograniczonej zbywalności praw zbywalnych ustanowioną w art. 57 § 1 Kodeksu cywilnego, od której powołany wyżej art. 182 k.s.h. stanowi już poważny wyłom. 

W przypadku braku w umowie spółki innych ograniczeń zbywalności udziałów niż wyrażenie zgody przez spółkę, zastosowanie mają przepisy § 3-5 art. 182 k.s.h. Wówczas to zarząd spółki udziela zgody na sprzedaż udziałów w formie pisemnej. Zgoda taka, choć generalnie powinna być udzielana przed czynnością zbycia, może być udzielona również po dokonaniu takiej czynności. Gdy zarząd odmówi wspólnikowi zgody na sprzedaż udziałów, może on zwrócić się do sądu rejestrowego o udzielenie pozwolenia, jednakże sąd podejmie taką decyzję jedynie, gdy zachodzą ku temu ważne powody. Jeżeli sąd udzieli zgody na zbycie udziałów, spółka w wyznaczonym terminie może wskazać innego nabywcę. W przypadku braku porozumienia cenę nabycia i termin jej zapłaty ustali sąd na wniosek wspólnika lub spółki po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Natomiast, jeżeli osoba wskazana przez spółkę nie uiści ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik będzie mógł rozporządzić swobodnie swoim udziałem, chyba że nie przyjął oferowanej mu zapłaty. Przy tym należy pamiętać, że udzielenie zezwolenia przez spółkę lub sąd nie może dotyczyć ograniczeń ustanowionych w umowie spółki, takich jak prawo pierwokupu. 

W kwestii skuteczności umowy sprzedaży udziałów zawartej bez wymaganej zgody spółki wypowiedział się Sąd Najwyższy w zachowującym aktualność wyroku, zapadłym jeszcze na podstawie przepisów Kodeksu handlowego: „umowa zbycia udziałów, zawarta bez zezwolenia spółki z o.o., stanowi czynność bezskuteczną, i to zarówno wobec spółki, jak i w stosunkach między stronami. Umowa taka może stać się skuteczna dopiero wtedy, gdy stosowne zezwolenie zostanie udzielone” (wyrok SN z dnia 7 września 1993 roku, sygn. II CRN 60/93). 

Umowa spółki może zawierać również ograniczenie lub wyłączenie możliwości wstąpienia do spółki przez spadkobierców wspólnika. W przypadku całkowitego wyłączenia wstąpienia spadkobierców do spółki, jeżeli wszystkie udziały zostaną wyłączone od przejścia na spadkobierców, w momencie śmierci wspólnika krąg wspólników ulegnie zmniejszeniu. Warunkiem ważnego ograniczenia lub wyłączenia wstąpienia spadkobierców do spółki jest umieszczenie odpowiednich postanowień w umowie spółki, wraz z określeniem warunków spłat spadkobierców nie wstępujących do spółki. 

Artur Stosio 

prawnik 

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy 

kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl