Ochrona prawem autorskim przepisów kulinarnych

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Jak stanowi ustęp 4 wskazanego powyżej przepisu - ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Przepis kulinarny, rozumiany jako określona receptura czy sposób przyrządzenia potrawy, co do zasady nie podlega ochronie prawa autorskiego. Ochronie takiej podlega jednak utrwalony opis przygotowania dania, dokonany w określonej formie, o ile cechuje go twórczy, indywidualny charakter, nadający mu przymiot dzieła. Oznacza to, że każdy ma prawo ugotować określoną potrawę, wymyśloną przez inną osobę, nie może natomiast rozpowszechniać bez zgody autora opracowanego przez niego tekstu, zawierającego opis przygotowania dania. O tym, czy dany opis przygotowania dania będzie stanowił przedmiot ochrony na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych będzie decydowała ocena jego indywidualnych cech. Jak wskazał Sąd Okręgowy we Wrocławiu w wyroku z dnia 29 stycznia 2013 r., sygn. akt I C 477/12 – „w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych przyjęto bardzo szerokie pojęcie utworu jako przedmiotu prawa autorskiego – chodzi o rezultat o charakterze kreacyjnym, który odróżnia się od innych, ma w sobie piętno osobowości autora, oryginalny charakter”. O autorskim dziele w rozumieniu powyżej wskazanej ustawy będziemy mieli zatem do czynienia, jeżeli przepis kulinarny zostanie oryginalnie sformułowany lub będzie zawierał indywidualne komentarze autora. 

Zgodnie z art. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu jedynie w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje z kolei korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Jeżeli przepis danej osoby zostanie opublikowany lub w innej formie rozpowszechniony bez jej zgody przez inną osobę wśród szerszego kręgu odbiorców, to działanie takie będzie stanowiło naruszenie praw autorskich. Twórcy lub innej osobie, której przysługują majątkowe prawa autorskie do danego utworu, będą przysługiwały liczne środki ochrony. Ich rodzaj uzależniony jest od jednak od rodzaju przysługujących uprawnionemu uprawnień.

W przypadku podjęcia działań zagrażających prawom autorskim o charakterze osobistym, lecz jeszcze ich nie naruszających, zgodnie z art. 78 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórca może żądać zaniechania tych działań przez osobę nieuprawnioną. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 wskazanej powyżej ustawy, uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa: zaniechania naruszania (np. poprzez usunięcie z Internetu bezprawnie udostępnionych treści), usunięcia skutków naruszenia (np. poprzez opublikowanie stosownego oświadczenia), wydania uzyskanych korzyści (czyli części zysku odniesionego z dokonanego naruszenia) oraz naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. 

Jak stanowi art. 79 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, uprawniony, którego majątkowe prawa autorskie zostały naruszone może również domagać się jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd. Uprawniony może również żądać zapłaty sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości. Wskazane roszczenie przysługuje wówczas, jeżeli naruszenie praw autorskich majątkowych jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

W przypadku naruszenia Państwa praw majątkowych lub posądzenia o wskazane działania zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią w celu udzielenia pomocy prawnej. 

Agata Aksanowska

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl