Zmiany w prawie autorskim od dnia1 sierpnia 2015 roku

W sierpniu tego roku została znowelizowana Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (zwana dalej Ustawą). Zmiany są efektem implementacji do polskiego porządku prawnego prawa europejskiego tj. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/77/UE z dnia 27 września 2011 r. dotyczącej zmiany dyrektywy 2006/116/WE w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych. 

W obowiązującym do dnia 1 sierpnia 2015 roku kształcie Ustawy, aby można było mówić o ochronie utworu muzycznego, osoby zainteresowane tj. autor części tekstowej oraz autor części muzycznej były zobowiązane do wykazania, iż miały zamiar stworzyć wspólne dzieło, utwór. Dopiero po wykazaniu zamiaru, autorskie prawa majątkowe wygasały z upływem lat 70 od śmierci tego współtwórcy, który przeżył pozostałych. Obecnie ustawodawca europejski, a za nim także polski, zliberalizował kwestie wykazania zamiaru. Po dniu 1 sierpnia tego roku, kompozytor muzyki oraz autor teksu mogą korzystać z ochrony swoich praw autorskich po wykazaniu, że zarówno utwór słowny, jak i muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu. Prawa majątkowe do tekstu jak i do muzyki wygasają w tym samym czasie czyli 70 lat po śmierci osoby zmarłej najpóźniej. 

Nowe przepisy przewidują dłuższy okres ochronny wykonań artystycznych, które utrwalone zostały na fonogramie zmieniony z 50 do 70 lat. Jeśli w okresie ochrony nastąpiła publikacja lub inne rozpowszechnienie artystycznego wykonania utrwalonego na fonogramie, prawo do artystycznych wykonań wygasa z upływem 70 lat od tego zdarzenia.

Obok wyżej wspomnianych zmian dodano do Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zupełnie nowe regulacje tj. art. 95 (1 - 4). Nowe przepisy wzmacniają pozycję wykonawców, przyznając dodatkowe uprawnienia artystom oraz ich spadkobiercom, których celem jest zapewnienie aktywności producentów na rynku wydawniczym, co przyczyniać ma się do zaspokajania zapotrzebowania odbiorców na fonogramy, do których przysługują im prawa. 

Obecny kształt Ustawy umożliwia artyście albo jego spadkobiercy wypowiedzenie umowy, na mocy której prawa do artystycznego wykonania zostały przeniesione na producenta fonogramu, albo umowy, zgodnie z którą producentowi fonogramu udzielona została w tym zakresie licencja wyłączna na korzystanie z artystycznego wykonania po upływie 50 lat od publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób jeżeli producent fonogramu nie wprowadza do obrotu wystarczającej liczby egzemplarzy fonogramu, która biorąc pod uwagę jego charakter, zaspokajałaby racjonalne potrzeby odbiorców lub nie udostępnia go publicznie w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Przy czym zaznaczyć należy, iż w przypadku gdy fonogram zawiera utrwalenie utworu kilku wykonawców, prawo do wypowiedzenia umowy, przysługuje każdemu z nich. 

Kolejne istotne uprawnienie, wzmacniające pozycje artysty zostało dodane do obowiązującego porządku prawnego wraz z art. 95(3)  nowelizowanej Ustawy. W przypadku, w którym przeniesienie praw do artystycznego wykonania na producenta fonogramu albo udzielenie mu licencji wyłącznej na korzystanie z artystycznego wykonania nastąpiło za jednorazowym wynagrodzeniem, to wówczas wykonawca ma prawo do corocznego dodatkowego wynagrodzenia od producenta fonogramu za każdy rok następujący po upływie 50 lat po roku publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób.

Wprowadzona z dniem 1 sierpnia 2015 roku do polskiego porządku prawnego nowelizacja wynika z implementacji Dyrektywy i chęci ujednolicenia przepisów prawa autorskiego obowiązujących w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Z praktycznego punktu widzenia nowe przepisy wzmacniają pozycję artystów, wydłużając tym samym okres ochronny dla prawa do artystycznych wykonań, ujednolicają sposób obliczania czasu ochrony autorskich praw majątkowych do utworów słowno-muzycznych jeśli oba utwory powstały specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego oraz przewidują dodatkowe wynagrodzenie dla artystów wykonawców. 

Katarzyna Kostyła

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl