Zmiany w prawie autorskim od dnia 20 listopada 2015 roku

W dniu 20 listopada 2015 roku weszła w życie Ustawa z dnia 11 września 2015 roku o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych (ustawa weszła w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 19, 21, 24, 25, które wchodzą w życie dniem 1 stycznia 2016 roku). Ustawa reguluję szeroki zakres zmian dotyczących prawa autorskiego stąd jest opisywana jako „Duża nowelizacja”, o tzw. „Małej noweli” prawa autorskiego można przeczytać tutaj. Z uzasadnienia do Ustawy wynika, iż nowa regulacja zmierza do zapewnienia możliwie szerokiego dostępu do utworów i przedmiotów praw pokrewnych z poszanowaniem równowagi między interesami uprawnionych, użytkowników komercyjnych i obywateli w granicach określonych przez prawo europejskie oraz prawo międzynarodowe.

Ustawa z dnia 11 września 2015 roku o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych obejmuje regulacje dotyczące m.in.: 

1) zmian w zakresie dozwolonego użytku publicznego, 

2) możliwości korzystania z utworów osieroconych oraz niedostępnych w handlu, 

3) wprowadzenie wynagrodzenia dla twórców za tzw. wypożyczenia biblioteczne (public lending right). 

Zmiany w zakresie dozwolonego użytku publicznego

Wśród najważniejszych zmian można wskazać na rozszerzenie dozwolonego użytku publicznego. Dozwolony użytek publiczny jest przewidzianym przez ustawę ograniczeniem treści autorskiego prawa majątkowego, dzięki któremu określone podmioty upoważnione są do korzystania z chronionego utworu bez zgody uprawnionych. Korzystanie z dozwolonego użytku nie może naruszać uzasadnionych interesów twórcy. 

Listopadowa nowelizacja zakłada rozszerzenie dozwolonego użytku poprzez umożliwienie korzystania w granicach uzasadnionych celem informacji z przemówień politycznych i mów wygłoszonych na publicznych rozprawach, a także fragmentów publicznych wystąpień czy wykładów z zastrzeżeniem, że nie obejmuje to prawa do publikacji zbiorów tego rodzaju utworów. Jest to duża zmiana w kierunku liberalizacji instytucji dozwolonego użytku publicznego. Przypomnieć należy, iż w obowiązującym do listopada 2015 roku kształcie ustawy możliwe było jedynie wykorzystanie publicznych przemówień w radiu, telewizji czy prasie. 

Zmiana ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje także modyfikacje w zakresie „prawa cytatu”. W obowiązującym do tej pory kształcie ustawy istniała możliwość przytaczania w utworach stanowiących samoistną całość fragmenty rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub charakterystyką danego gatunku. 

Tak wąskie uzasadnienie użycia „prawa cytatu” w sposób znaczący ograniczało do tej pory instytucję „prawa cytatu”. Ponadto brak było regulacji odnoszących się do realizacja prawa cytatu w zakresie utworów plastycznych, fotografii a nawet rzeźby. Ustawa w obowiązującym obecnie kształcie przewiduje rozszerzenie „prawa cytatu” na utwory plastyczne, czy fotografie. Ponadto, nowelizacja doprecyzowuje również prawo do korzystania z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym specyfiką danego gatunku. 

Nie bez znaczenie jest także wprowadzenie do porządku prawnego instytucji tzw. incydentalnego użytku utworu. Istota tej instytucji polega na wykorzystaniu utworów w sposób niezamierzony i niestanowiący istotnej części przekazu. W związku z tym dopuszczalność dozwolonego użytku incydentalnego uzależniona jest od spełnienia dwóch przesłanek: 

· braku znaczenia utworu dla materiału, do którego został włączony 

· braku celowego związku włączonego utworu z materiałem, w którym się znalazł.

O pozostałych zmianach w prawie autorskim przeczytacie Państwo w naszym kolejnym poście.

Katarzyna Kostyła

prawnik

Kancelaria Zdanowicz i Wspólnicy

Kontakt: blog@zdanowiczlegal.pl